EN 1
Herzog Otakar [IV.] von Steier erneuert zugunsten der Kaufleute von Regensburg, Köln, Aachen und Ulm auf Drängen der Regensburger und mit Rat genannter Ministerialen die von seinem Vater, Markgraf Otakar [III.], gegebene Marktordnung in Enns.
119[1 Mai – August, Enns].
Or. München HStA: Reichsstadt Regensburg U 3 (A).
Scheid, Origines Guelficae 3 (1752) Praefatio 30 Nr. 1 fehlerhaft. — Plato, Hansgrafenamt (1762) 25 Nr. 1 aus A zu 1100. — Hormayr, Taschenbuch 4 (1812) 49-55 zu 1190 = Hormayr, Archiv 6 (1815) 484f. = Hormayr, Beytr. 2 (1819) 145-149. — Meiller in AÖG 10 (1853) 92f. aus A zu 1191 = UBLOE 2 (1856) 431 Nr. 296 zu 1191 (nach April 15). — Pressel, Ulmisches UB 1 (1873) 29 Nr. 18 aus A zu 1191. — Widemann, Regensburger UB 1 (= Mon. Boica 53; 1912) 12 Nr. 43 aus A zu 1191. — Mlinarič, Gradivo 1 (1975) I/29 aus A.
Unvollst. dt. Übers.: Kurz, Österreichs Handel (1822) 9-12 = Muchar, Gesch. 4 (1848) 550-552.
Reg.: (Hülsemann) in Jbb. d. Lit. 55 (1831) Anzeigebl. 6. — Hormayr, Taschenbuch 26 (1837) 513 zu 1190. — Kos, Gradivo 4 (1915) 392 Nr. 758. — Mlinarič, Gradivo 1 (1975) I/28. — Katzinger in (Katalog) Tausend Jahre Oberösterreich 2 (1983) 36 Nr. 1.47.
Schriftprobe: Wonisch, Urkundenwesen (1926) Tafel III Abb. 6.
Verfaßt und geschrieben, wie dies bereits Wonisch, a. a. O. 123f. und 138f. Nr. 21 feststellte, von dem nur kurzzeitig seit 1183 (s. Nr. ..) tätigen herzoglichen Kapellan Heinrich. — Die Jahreszahl ist nicht vollständig eingetragen, doch die Angabe des 1. Regierungsjahres von Kaiser Heinrich VI. ermöglicht die zeitliche Einordnung zwischen dem 14. April 1191 und dem 13. April 1192. Auch der Ort der Ausstellung fehlt, doch aufgrund der Zeugen und vor allem der Anwesenheit einer Abordnung aus Regensburg ist Enns in Betracht zu ziehen, zumal der Herzog dort 1191 in der Zeit von Mitte April bis Ende August 1191 eine Urkunde für das Kloster Traunkirchen (s. Nr. ..) ausfertigen ließ. Mit großer Wahrscheinlichkeit kann daher die Datierung der vorliegenden Urkunde auf die Zeitspanne Mai bis August 1191 eingeengt werden.
‡ In nomine sancte et individue trinitatis. ‡
Laudabile et gloriosum est scripture testimonium, quod contra emergentes
calumnias hominum inconcussam rerum actionem sua incommutabili loquitur
veritate. Huius rationis prospectu ego Otacher dei gratia dux Styryȩ
universitati fidelium notum facio, qualiter iura nundinarum Anasensis
ville ad instantiam Ratisponensium et consilio meorum ministerialium,
scilicet Herrandi dapiferi mei de Wildonia, Hartnidi de Orte marscalci,
Gundasaria de Styra, Ottonis de Volchsdorf,
Ortolfi de Gonewiz, renovavi et perpetua stabilitateb firmavi, ut non alia iura a Ratisponensibus, Coloniensibus,
Achensibus, Vͦlmensibus exigantur ea, que a prime institutionis tempore
ordinatione patris mei felicis memorie Otacheri marchionis est
inpositac fuerunt. Forma autem renovationis
hec est, ut in annunciatione beate Marie virginis queque navis Anasem
veniens ibi maneat usque ad terminationem fori et nichil ab ea exigatur,
hoc ecceptod quod, si in prima vespera venerit,
transeat, si vero manete, non procedat. Preterea
quelibet navis vinum vel frumentum ferens vel alia victui necessaria
liberum habeat transitum usque ad festum beati Georiif, si vero deinde transire voluerit, manere cogatur. De
navibus manentibus nichil exigatur. Peracto vero foro et ibidem navibus
oneratis comes Ratisponensis cum iudicibus de villa ad portum veniens a
nautis inquirat, quid queque navis ferat, de centenario XII denarios
persolvat tum de cera, tum de cutibus et de equipollentibus. Si vero
iudices ville nautis non crediderint, de quibuscunque eos impecierint,
naute iuramento suo se defendantg. Quecunque
etiam navis vinum vel frumentum fert in tempore fori, tum de modio
frumenti, tum de carrada vini XII denarios persolvat. Item cum quelibet
navis iuxta statutum satis fecerit et comes Ratisponensium recesserit,
quicquid mercis ad litus ducatur, XII denarios de plaustro persolvat.
Hoc facto sursum naves trahantur, posterior pars manens, ubi prima
fuit, et sic liberum per totum annum habeant transitum. Similiter de
plautris per pontem transeuntibus, quamcunque mercem ferat,
XVIcim denarios persolvat. Si vero mercator eques
transeat post plaustrum, nichil persolvat. Si autem sine plaustro
transeat, quamcunque mercem ferat, obulum persolvat. De equis oneratis
nec plus nec minus quam VI denarios exigantur. Plaustrum in Rvziam vel
de Rvzia tendentia XVI denarios persolvant nec retineri debent.
Plaustra, que in ipsa villa onerantur, XII denarios persolvant. Insuper
quicquid emere vel vendere cum auro et argento voluerint, potestatem
habeant. Mercatores ultra terminos venientes, videlicet de Masthrihet et
dexteris partibus, eandem iusticiam quam tempore patris mei dederunt,
adhuc persolvant inh descensu dimidium fertonem
argenti, libram piperis, duos calceos et cyrotecas, in asscensub fertonem argentih.
Preterea inicium fori debet esse feria secunda diebus rogationum, finis
eiusdem in vigilia pentecosten; qoud si factum non fuerit, Ratisponenses
in C librarum estimationem mihi tenebuntur. Hec autem renovationis
cartula data est anno M Ci
, primo anno imperii Heinrici inperatorisb et semper augusti, presentibus Gerungo de Strechowe,
Pillungo de Chierchaim, Ortolfo de Griezchierchin, Dieterico de
Hohenstophe, Friderico de Miersdorf, Dietmaro de Putenowe, Perhtoldo de
Stege, Gotscalco, Hartnido, Otachero de Stangen, Heinrico de Enswalde,
Vͦlrico de Chienowe, Gerlocho de Chirdorf, Vͦlrico de Starchenberch,
Ottone de Wartenowe, Dietmaro de Iannesdorf, Richero de Marchpurch et
aliis quam pluribus. Ut autem omnis dubietatis scrupulus de medio
tollatur, hanc kartam sygillik nostril impressionem signavimus
et contra emergentes calumnias malignantium hominum in perpetuum
communivimus. Facta est autem ista commutatio es legatione
Ratisponensium et istis presentibus comite Vͦtone et Alberto filio suo
de Prvnnelaite, Hartwicusn de Pŷerchingen et
filius suuso Hartwicus, Engelbertus Zvͦfe,
Sygefridus Pammezaren.
(SP.)
a) A statt richtig Gundakari
b) A
c) A statt richtig imposita
d) A statt richtig excepto
e) durch Rasur verb. aus maneat
f) A statt richtig Georgii
g) danach nahezu zwei Zeilen ausradiert und Rasurstelle mit Wellenlinie ausgefüllt; mit Quarzlampe nur noch teilweise erkennbar SI vero [....] quam pretaxato [....] navis cedat Anes[...] iudicium dati [....] nautis, quod ipse dare debuerint.
h) in – argenti von gleicher Hand über der Zeile nachgetragen, die beiden letzten Worte überdies nach Verweisungszeichen am Rande
i) danach Raum freigelassen für die restliche Jahreszahl
k) zweites i über o, das durch Punkt darunter getilgt ist
l) von gleicher Hand über der Zeile nachgetragen
m) durch Rasur verb. aus impressionis nostre
n) Hartwicus – Pammezare von gleicher Hand offensichtlich nachgetragen
o) zweites u von gleicher Hand über der Zeile nachgetragen.
Metadaten
Aussteller | Herzog Otakar I. von Steiermark |
Empfänger | Enns |
Regest | Herzog Otakar I.von Steiermark erneuert die Marktordnung von Enns |
Datum (ISO 8601) | 1191-05/1191-08 |
Ort | Enns |
Sprache | Latein |
Druckversion | PDF anzeigen |
Metadaten | TEI anzeigen |
Lizenz | Creative Commons BY-NC-SA |
Permalink/Handle | https://gams.uni-graz.at/o:stub.40, hdl.handle.net/11471/505.10.101 |
Zitiervorschlag | Urkundenbuch des Herzogtums Steiermark I,1, bearb. v. Friedrich Hausmann, EN 1, digitale Fassung: hdl.handle.net/11471/505.10.101, Graz: Historische Landeskommission für Steiermark, 2007 (29.03.2024) |