CoReMA

Cooking Recipes of the Middle Ages

HELP

Bottom menu: use to switch between data presentations:

  • Description: manuscript description
  • Recipes: semantic annotation of recipes in collection context
  • Transcription: provides a slightly normalized transcription of the collection including a horizontal text image synopses.
  • Full-Width: provides a slightly normalized transcription of the collection including a vertical text image synopses with a larger image area.
  • Metadata: Standardized metadata page for GAMS objects

Buttons of image viewer:

  • + / -: use to zoom in and out of the image
  • Home: display whole image
  • Full-screen: display image full-screen
  • Arrows: use to navigate forward and backward between images, text will adjust accordingly

License, citation suggestion, and change log are available via buttons next to manuscript signature below the manuscript image.

[2r]
recipe collection "A1a"
01: Hienach volgeneditorial expansion:  ̅n Etlich ertzneÿ vonn mangerlaÿ dingeneditorial expansion:  ̅n zu sameditorial expansion:  ̅meneditorial expansion:  ̅n gesaeditorial expansion:  ̅mmet
02: Als du danneditorial expansion:  ̅e hernach wol vindeneditorial expansion:  ̅n wurdest

03: Ein purgatz Zu der zeÿtt des herbstes fureditorial expansion:  ̕r allenn gebrechenn Additional abbreviation mark, expansion unclear.
04: [N]supplied because: missingym hieffenn die zeÿttig sein vnd mit dem reÿff wol wol beczwungeneditorial expansion:  ̅n
05: vnd nÿm die mit kerneditorial expansion:  ̅n vnd mit all vnd dereditorial expansion:  ̕re die in eyneeditorial expansion:  ̅m ofenn vnd
06: lege sie danneditorial expansion:  ̅e herauß vnd laß den windt dar durch geneditorial expansion:  ̅n vnd
07: nÿm dann eineeditorial expansion:  ̅n moersereditorial expansion:  ̕r vnd stoß die hieffeneditorial expansion:  ̅n vnd misch die mit honig
08: vnd das isse das des morgens nüchterneditorial expansion:  ̅n
09: Meßigkeit Ist ein aufenthaltung des ganntzeditorial expansion:  ̅en leichnams . Vnd ein starck
10: aller gelider . Vnd ein außderueditorial expansion:  ̅ng aller boesenn duenst Wann meßigkeit ist
11: ein zustoerueditorial expansion:  ̅ng aller lastereditorial expansion:  ̕r
12: Wiltu gut lekucheneditorial expansion:  ̅n macheneditorial expansion:  ̅n Reditorial expansion:  ꝭecipe zu eineeditorial expansion:  ̅m seÿdlein hönigs 1/2 lot negelleyeditorial expansion:  ̅n
13: 1/2 lot muscat 1/2 lot Ingwereditorial expansion:  ̕r 1/2 lot pfeffers vnd stoß das zu sameditorial expansion:  ̅meneditorial expansion:  ̅n vnd dar
14: auß mach eineeditorial expansion:  ̅n teig vnd zu eineditorial expansion:  ̕er moß honigs nÿm zwireditorial expansion:  ̕r souil als vor be=
15: zeichent stett
16: Wiltu ein gutte salsen machen in der fastenn Nÿm mereditorial expansion:  ̕rech vnd mandel
17: kerneditorial expansion:  ̅n vnd stoß die in eineeditorial expansion:  ̅m moersereditorial expansion:  ̕r vnd thue wein dar zu das ist gut
18: Die vier kunigreich der werlt Tabular list or correlation.
19: Orientalis [que est]supplied because: list Calida editorial expansion: et hueditorial expansion:  ̅mida
20: Meridionalis [que est]supplied because: list Calida editorial expansion: et sicca
21: Occidentalis que est frigida editorial expansion: et hueditorial expansion:  ̅mida
22: Septembrionalis [que est]supplied because: list Frigida et sicca
23: Der lentz ist hitzig vnd feucht Die Zeit ist gemischet vnd dem lufft
24: geleich . Vnd in der Zeit so wirt bewegt das plut . Vnd in der Zeit ist
25: gesund alles das eineeditorial expansion:  ̅n linden Complexion vnd natureditorial expansion:  ̕r ist Als Iunge hunereditorial expansion:  ̕r
26: vnd eÿereditorial expansion:  ̕r doch soltu ir auch nit zu vil niessenn Vnd lactuken vnd agreste
27: vnd geÿß milch Es ist kein zeit des ganntzeditorial expansion:  ̅en Iars die nutzereditorial expansion:  ̕r ist dem
28: aderlassenn danneditorial expansion:  ̅e dise zeit vnd ist nutz die bewegueditorial expansion:  ̅ng des leÿbes
29: vnd die entschliessung des leÿbs vnd padenn Auch ist in diser Zeit
30: gut Ertzneÿ vnd getranck zu nemeditorial expansion:  ̅men
31: Der Sumeditorial expansion:  ̅mer Ist hitzig vnd durreditorial expansion:  ̕r In der Zeit wirt veditorial expansion:  ̕erzert das plut
32: vnd wechst in dem menschen die rot Colera . Vnd in der Zeit soll man
33: sich huttenn vor allenn dingeneditorial expansion:  ̅n die hitzig vnd dureditorial expansion:  ̕r sein Auch sol maeditorial expansion:  ̅n
34: sich hutteneditorial expansion:  ̅n vor v̈brigem essenn vnd trinckeneditorial expansion:  ̅n das nit auß geleschet werd
35: die naturlich hitze . Inn der zeÿt des Sumeditorial expansion:  ̅mers soll maeditorial expansion:  ̅n sich geeditorial expansion:  ̕rbraucheditorial expansion:  ̅en
36: aller ding die kalter natureditorial expansion:  ̕r sein Als kalb fleÿsch vnd essig et cucurbite
37: et pulli saginati ex farina ordeacea Vnd von der frucht die eins gutteneditorial expansion:  ̅n
38: geschmacks ist Et mala atra et malignata similer aerea Vnd die do sein in deeditorial expansion:  ̅n [59r]
recipe collection "A1b"
01: Hienach volgt vonn dem kocheneditorial expansion:  ̅n vnd hat gemacht meyster Eberhart Ein koch
02: herczog heinrichs zu lands hut
Zum Ein salsenn von weichselneditorial expansion:  ̅n zu macheditorial expansion:  ̅en
03: Item Wiltu machen ein gutte salseneditorial expansion:  ̅n von weichselneditorial expansion:  ̅n So ? thue die weich=
04: sell in eineeditorial expansion:  ̅n hafen vnd setz die auff ein glut vnd laß sie siedeneditorial expansion:  ̅n vnd
05: laß daneditorial expansion:  ̅n wider erkaltenn vnd streich sie durch ein tuch vnd thue sie
06: daneditorial expansion:  ̅n wider in den hafeneditorial expansion:  ̅n vneditorial expansion:  ̅d setz sie auff ein glut vnd laß sie wol siededitorial expansion:  ̅en
07: vnd rureditorial expansion:  ̕r sie piß sie dick wirt vnd thue daneditorial expansion:  ̅n honig dar an vnd geribens
08: prot vnd negellein vnd gut gestüp vnd thue sie in ein feßlein sie pleibt
09: dir gut drew oder vier iareditorial expansion:  ̕r
10: Ein gutte salsen zu machen in der fasteneditorial expansion:  ̅n
11: Iteditorial expansion:  ꝭem Nÿm mereditorial expansion:  ̕rich vnd zustoß den in eineeditorial expansion:  ̅m moersereditorial expansion:  ̕r vnd nÿm maeditorial expansion:  ̅ndelkerneditorial expansion:  ̅n
12: oder nuß vnd zustoß die auch vnd geuß ein wein dar an Mereditorial expansion:  ̕rich
13: bricht den stein gareditorial expansion:  ̕r sereditorial expansion:  ̕r weneditorial expansion:  ̅n maeditorial expansion:  ̅n in isset in der kost
14: Iteditorial expansion:  ꝭem Ein andre salseneditorial expansion:  ̅n Saluia petrocilius menta vnd pfeffereditorial expansion:  ̕r das soll
15: maeditorial expansion:  ̅n zustosseneditorial expansion:  ̅n mit essig das ist ein salsen die macht lustig zu esseneditorial expansion:  ̅n
16: Iteditorial expansion:  ̅em Ein essenn von gebrateneditorial expansion:  ̅n arbeisseneditorial expansion:  ̅n Nÿm gesoteneditorial expansion:  ̅n arbeÿß vnd
17: slach sie durch ein tuch oder durch ein sib vnd slach vil eÿereditorial expansion:  ̕r
18: darzu als vil der arbeiß sein vnd seud es in putterneditorial expansion:  ̅n vnd steck es
19: an eineeditorial expansion:  ̅n spiß vnd brot sie wol vnd beslach sie mit eÿerneditorial expansion:  ̅n vnd mit
20: kraut vnd gib es hin veditorial expansion:  ̕ersaltz es nit
21: Ein holder muß zu macheneditorial expansion:  ̅n Nÿm holderplut vnd zureib die in kuee
22: milch vnd nÿm mel vnd mach ein mus dar auß das ist gut zu
23: dem haubt vnd den sÿnneneditorial expansion:  ̅n
24: Ein gut mus zu macheneditorial expansion:  ̅n So nÿm nuß kerneditorial expansion:  ̅n vnd stoß die clein vnd
25: streich die durch mit einereditorial expansion:  ̕r susseneditorial expansion:  ̅n milch vnd mit susser semell
26: brosem die wol gesoteneditorial expansion:  ̅n sein vnd thue schmaltz dar an genug vnd
27: rureditorial expansion:  ̕r es ab mit eÿer totterneditorial expansion:  ̅n vnd wurtz es wol vnd veditorial expansion:  ̕ersaltz es nit
28: Wiltu machen ein gebraten muß vonn vischenneditorial expansion:  ̅n So nÿm per visch
29: die peÿß in essig vnd wurff die in ein maeditorial expansion:  ̅ndel milch die mit reÿß
30: sein wol gemengt vnd ein wenig schmaltz dar an das wellig sej
31: versaltz es nit
32: Iteditorial expansion:  ꝭem Ein essenn voneditorial expansion:  ̅n einer leberneditorial expansion:  ̅n eins kalbs Nÿm ein leberneditorial expansion:  ̅n von eineeditorial expansion:  ̅m
33: kalb vnd hack sie clein vnd würtz sie wol vnd nÿm daneditorial expansion:  ̅n eineeditorial expansion:  ̅n
34: hewrigeneditorial expansion:  ̅n speck vnd weinpereditorial expansion:  ̕r vnd leg das netz fureditorial expansion:  ̕r dich vnd be=
35: streich es wol mit totterneditorial expansion:  ̅n vnd nÿm daneditorial expansion:  ̅n die leberneditorial expansion:  ̅n vnd slach
36: ein netz dar vebereditorial expansion:  ̕r vnd veditorial expansion:  ̕erspeil das wol vnd leg sie auff ein rost
37: vnd laß sie prateneditorial expansion:  ̅n vnd beslach sie halb mit totterneditorial expansion:  ̅n die rot sein dar [59v] 01: nach an der andernn seittenn mit gruneeditorial expansion:  ̅n totterneditorial expansion:  ̅n vnd peterlein vnd veditorial expansion:  ̕ersaltz es nit
02: Wiltu machen ein meyschen kucheneditorial expansion:  ̅n So nÿm auff zehen eÿer vnd zuslach
03: sie wol vnd nÿm darzu peterlein vnd rureditorial expansion:  ̕r es vndeditorial expansion:  ̕ereinandeditorial expansion:  ̕er vnd nÿm eineeditorial expansion:  ̅n
04: morsereditorial expansion:  ̕r vnd setz auff ein koleneditorial expansion:  ̅n vnd thue dar ein eineeditorial expansion:  ̅n loeffel vol schmaltz
05: vnd laß es heÿß werdeneditorial expansion:  ̅n vnd geuß die eÿereditorial expansion:  ̕r darein vnd laß es kul pacheditorial expansion:  ̅en
06: vnd thu es also gantz auff ein schussel veditorial expansion:  ̕ersaltz es nit
07: Item Wiltu machen ein essen in dem meÿen das heÿßt ein gespoet So nyeditorial expansion:  ̅m
08: eineeditorial expansion:  ̅n fliessendeneditorial expansion:  ̅n keß vnd schneid den in vil schnitteneditorial expansion:  ̅n die duenn sein
09: vnd nÿm darzu sechs eÿer vnd slach die auff den keß vnd nÿm
10: meichßige putternn in ein pfannen vnd thue den keß mit den eÿernn
11: vber das fewreditorial expansion:  ̕r vnd zeuch es eÿ dar mit auff das es slecht wereditorial expansion:  ̕r vnd
12: richte es an vnd veditorial expansion:  ̕ersaltz es nicht
13: Item eineeditorial expansion:  ̅n fladeneditorial expansion:  ̅n zu macheneditorial expansion:  ̅n von fischeneditorial expansion:  ̅n velcherlej sie sind So
14: nÿm ein dicke maeditorial expansion:  ̅ndelmilch wol gemengt mit reiß mel vnd thue
15: dar ein eineeditorial expansion:  ̅n apffel odereditorial expansion:  ̕r zwenn vnd ein wenig wurtz vnd seud
16: es in eineeditorial expansion:  ̅m ofen vnd laß es pacheneditorial expansion:  ̅n vnd veditorial expansion:  ̕ersalcz es nit
17: Wiltu machen morchen vmb weihennachteneditorial expansion:  ̅n So nÿm ein teick
18: auß weissem brot vnd auß ein wenig melbs vnd schla eÿer dar an
19: vneditorial expansion:  ̅d mach zwen knebel vnd wurff die in den teick vnd zeuch
20: sie darInneeditorial expansion:  ̅n vmb vnd leg sie in ein schmaltz das nit zu heÿß
21: sej vnd weneditorial expansion:  ̅n es ein wenig gepack So nÿm es her wider auß
22: vnd schneÿd es daneditorial expansion:  ̅n mitten auff dem knebel auff von einandeditorial expansion:  ̕er
23: vnd full es danneditorial expansion:  ̅e mit ein gerunteneditorial expansion:  ̅n eÿerneditorial expansion:  ̅n vnd zeuch es durch
24: eineeditorial expansion:  ̅n lindeneditorial expansion:  ̅n straubeneditorial expansion:  ̅n teick leg es in ein schmaltz vnd laß es
25: pacheneditorial expansion:  ̅n vnd setz die morchen dar ein vnd laß sie pacheneditorial expansion:  ̅n
26: Wiltu machen ein gestrocztes gepachens So mach ein teÿck von
27: eÿtell eÿerneditorial expansion:  ̅n vnd wurtz in wol vnd mach in gel vnd warmeditorial expansion:  ̅m du? According to Feyl: 'dutzend'.
28: gutteditorial expansion:  ̕er holmeditorial expansion:  ̅m in den teick das sie naß werdeneditorial expansion:  ̅n vnd nÿm sie dann
29: her auß vnd pack es in eineeditorial expansion:  ̅m schmaltz vnd veditorial expansion:  ̕ersaltz nit
30: Wiltu machen gut kucheneditorial expansion:  ̅n vonn eÿerneditorial expansion:  ̅n So nÿm eÿer wie vil
31: du wilt vnd zu slach die wol vnd schneid semel funf lot dar
32: vnteditorial expansion:  ̕er vnd thue dar ein weinpereditorial expansion:  ̕r vnd schmaltz in ein pfanneeditorial expansion:  ̅n des
33: genug sej vnd geuß die eÿer dar ein vnd laß es packeneditorial expansion:  ̅n ÿnneneditorial expansion:  ̅n
34: vnd ausseneditorial expansion:  ̅n do mit slach es auff ein panck vnd hack dar vnteditorial expansion:  ̕er
35: gut wurtz vnd schneid es zu scheubeneditorial expansion:  ̅n vnd richt es an
36: Item Ein essenn von milch kucheneditorial expansion:  ̅n So soltu sie clein schnëyeditorial expansion: ɖden Recipe ends here. [60r] 01: Recipe starts in the middle of the text: recipe for Chicken in a pinch bottle.hafen vnd geuß ein wassereditorial expansion:  ̕r dar an vnd deck es zu vnd laß siedeneditorial expansion:  ̅n so wirt
02: es sich strecken in dem glaß das maeditorial expansion:  ̅n sicht sein fuß vnd flügel vnd
03: den ganntzeditorial expansion:  ̅en pöttich so ist es gerecht
04: Wiltu macheneditorial expansion:  ̅n dreÿerlej essens an eineeditorial expansion:  ̅m visch So nÿm ein hecht vnd
05: slach vmb das mittel teÿl ein naß tuch vnd leg in auff ein rost vnd
06: saltz in vnd laß in prateneditorial expansion:  ̅n vnd das fodereditorial expansion:  ̕r teil bespreng mit melb
07: vnd begeuß mit schmaltz das heÿß sej vnd das tuch begeuß mit
08: heissem wein vnd das hinder teÿl prett sich selbs auff dem rost
09: Item vt scito coquantur carnes Recipe aliquas pecias de vitro Reading unclear, acc. to Feyl 'vino'. Et pone in ollam
10: ad carnes crudas et sic coquantur
11: Item ad extrahendum sal de cibo nimis salsato Recipe de farina frumenti in vna
12: pecia lini panni et dimitte bulire intus
13: Item Ad appetitum comedendi valet illa salsa facta cum aleo Et appone piper
14: ad triginta grana et hoc simul tunde Et Ieiunus per duos dies comede
15: etiam appone de saluia tria folia cum sale modico Vel accipe aleum cum
16: bibenella et fac succum
17: Iteditorial expansion:  ꝭem Wiltu swartz fisch macheneditorial expansion:  ̅n So laß die visch siedeneditorial expansion:  ̅n an die
18: stat vnd nÿm daneditorial expansion:  ̅n gestosseneditorial expansion:  ̅n negellein vnd thue die dar an ? Deletion or some kind of terminator?
19: vnd laß sie daneditorial expansion:  ̅n noch ein gutteneditorial expansion:  ̅n wal thun
20: Iteditorial expansion:  ꝭem Vonn hechteneditorial expansion:  ̅n wirt gareditorial expansion:  ̕r schoenns vnd lawters gestanndeneditorial expansion:  ̅n
21: also das es durchsichtig wirt
22: Wiltu eineeditorial expansion:  ̅n gutten stockfisch macheneditorial expansion:  ̅n So laß in siedeneditorial expansion:  ̅n als ein kalb
23: fleisch vnd laß in ein siedeneditorial expansion:  ̅n auff halben wogk Read: 'wegk'. vnd seig daneditorial expansion:  ̅n die
24: brue dar vonn vnd schuet den stockvisch herauß vnd erclaub in
25: wol vnd nÿm daneditorial expansion:  ̅n ein pfanneeditorial expansion:  ̅n vnd thue smaltz dar ein vnd laß
26: es warmeditorial expansion:  ̅m werdeneditorial expansion:  ̅n vnd leg daneditorial expansion:  ̅n den stockvisch in die putterneditorial expansion:  ̅n
27: vnd laß sie dar ÿnneeditorial expansion:  ̅n erhitzeneditorial expansion:  ̅n vnd nÿm daneditorial expansion:  ̅n Ingwereditorial expansion:  ̕r vnd saffran
28: mit des visch brue vnd ferb das do mit ein vnd geuß es vebeditorial expansion:  ̕er
29: den stock in die visch in die pfanneeditorial expansion:  ̅n vnd laß es ein wal oder
30: drej thun so ist er gerecht
31: Iteditorial expansion:  ̅em Hienach volgt wie maeditorial expansion:  ̅n ein ganß prateneditorial expansion:  ̅n soll So laß sie
32: vor zwenn oder drej tag wol hungerneditorial expansion:  ̅n das die bösen predeneditorial expansion:  ̅n
33: die in ir sein her auß geneditorial expansion:  ̅n vnd soll sie daneditorial expansion:  ̅n nerneditorial expansion:  ̅n mit korneditorial expansion:  ̅n vnd dar
34: nach tötte sie vnd prate sie pej dem fewereditorial expansion:  ̕r vnd du solt dar ein
35: stossen saluia vnd ander gut wuertz das der safft dardurch gee
36: vnd maeditorial expansion:  ̅n soll sie besprengeneditorial expansion:  ̅n mit wein oder mit essigk das editorial expansion: dzdaz schmaltz [60v] 01: do vonn trieff Wann das genß schmaltz soll maeditorial expansion:  ̅n nit essenn waneditorial expansion:  ̅n es macht
02: den menschen krannck waneditorial expansion:  ̅n die feisteneditorial expansion:  ̅n kumbt vonn boeser feuchtigkeit
03: vnd wer gesund ist der soll die gans also gebrateneditorial expansion:  ̅n essenn so schadt
04: sie dester mÿndereditorial expansion:  ̕r Wer aber krannck ist der soll wenig do von essenn
05: Weneditorial expansion:  ̅n maeditorial expansion:  ̅n sie kocht vnd seudt in wasser so ist sie vngesund waneditorial expansion:  ̅n daneditorial expansion:  ̅n
06: so mügeneditorial expansion:  ̅n die boesen preden nit herauß geneditorial expansion:  ̅n von verhinderueditorial expansion:  ̅ng wegeditorial expansion:  ̅en
07: des wassers
08: Hienach volgt vonn den kuchenspeisen wareditorial expansion:  ̕r zu sie gut sein
09: Iteditorial expansion:  ꝭem Reÿß kelt vnd hitzigt nit vnd speißt sereditorial expansion:  ̕r vnd weneditorial expansion:  ̅n mans wol seudt
10: mit milch so macht es vil plutz vnd doch so schadt es den lewteditorial expansion:  ̅en
11: die den gryeditorial expansion:  ̅mmeneditorial expansion:  ̅n in dem leib habenn vnd stupfft vnd wirt nit
12: schier veditorial expansion:  ̕erdewt
13: Hirß zu essenn kelt vnd dereditorial expansion:  ̕rt vnd stopffet vnd speist nit wol
14: vnd das selb thut auch der haberneditorial expansion:  ̅n vnd spelt
15: Gerstenn Blewet vnd keltet vnd speist nit wol vnd schadt allen
16: den lewteneditorial expansion:  ̅n die gepresteneditorial expansion:  ̅n habeneditorial expansion:  ̅n vnd von kalter natur kumbt oder
17: das gryeditorial expansion:  ̅mmeneditorial expansion:  ̅n in dem leib hat Aber hitzigeneditorial expansion:  ̅n lewteneditorial expansion:  ̅n vnd die do geditorial expansion:  ̕ern
18: cleiner wurdeneditorial expansion:  ̅n den ist sie gut vnd weneditorial expansion:  ̅n maeditorial expansion:  ̅n sie isset odereditorial expansion:  ̕r trincket
19: mit venchel sameneditorial expansion:  ̅n so ist sie gut fureditorial expansion:  ̕r etlicheneditorial expansion:  ̅n gebresten an der
20: brust vnd spricht Auiceneditorial expansion:  ̅na das gersteneditorial expansion:  ̅n wassereditorial expansion:  ̕r schadet dem mageditorial expansion:  ̅en
21: der do kalt ist Es ist auch Rittigeneditorial expansion:  ̅n lewteneditorial expansion:  ̅n gareditorial expansion:  ̕r nuetz
22: Linßeneditorial expansion:  ̅n Sein bescheidenlich heÿß vnd dereditorial expansion:  ̕ren vnd macheneditorial expansion:  ̅n vil plutz
23: vnd so maeditorial expansion:  ̅n sie seudt mit essig so erlescheneditorial expansion:  ̅n sie die enzuendueditorial expansion:  ̅ng des
24: plutz Vnd wer sie dick isset dem machen sie vinstereditorial expansion:  ̕r awgeneditorial expansion:  ̅n do
25: vonn sie vast dereditorial expansion:  ̕rent Auiceneditorial expansion:  ̅na spricht das sie schadeneditorial expansion:  ̅n dem mageneditorial expansion:  ̅n
26: vnd blewend vnd stopffend
27: Die kicherneditorial expansion:  ̅n Hitzeneditorial expansion:  ̅n vnd plewend vnd macheneditorial expansion:  ̅n pruntzeditorial expansion:  ̅en vnd macheneditorial expansion:  ̅n
28: den fraweneditorial expansion:  ̅n ire Recht zu vier wocheneditorial expansion:  ̅n einß komeneditorial expansion:  ̅n als es sein soll
29: vnd spricht Aueditorial expansion:  ̕errois das sie precheneditorial expansion:  ̅n den stein der do leÿt in den
30: lendeneditorial expansion:  ̅n oder der do leit in der bloseneditorial expansion:  ̅n vnd auch die brüe mit
31: der sie gesoteneditorial expansion:  ̅n werdeneditorial expansion:  ̅n vnd darczu sein die swartzeditorial expansion:  ̅en kicherneditorial expansion:  ̅n pessereditorial expansion:  ̕r
32: daneditorial expansion:  ̅n die weisseneditorial expansion:  ̅n Vnd Galieneditorial expansion: us spricht das bru von kicherneditorial expansion:  ̅n so
33: maeditorial expansion:  ̅n sie seudt die ist der leberneditorial expansion:  ̅n gut waneditorial expansion:  ̅n es reinigt sie vnd die
34: nÿren do der stein wechst den schleim vnd treibt vil vnflatz
35: vonn dem menscheneditorial expansion:  ̅n
36: Arbeißeneditorial expansion:  ̅n Brüe hat die selben krafft aber nit als krefftigklicheneditorial expansion:  ̅n
37: do vonn so maeditorial expansion:  ̅n kicherneditorial expansion:  ̅n nit hat so seudt maeditorial expansion:  ̅n arbeiß kicherneditorial expansion:  ̅n
38: oder arbeiß die grun sein so soll maeditorial expansion:  ̅n addednit essenn waneditorial expansion:  ̅n sie machenn
39: em menscheneditorial expansion:  ̅n boese feuchtigkeit [61r] 01: Ponn Bleen vnd macheneditorial expansion:  ̅n we in dem leib vnd den swindel in dem haubt
02: vnd spricht Rasis der vil vnd dick isset die pon die werdeneditorial expansion:  ̅n irreditorial expansion:  ̕e in ireneditorial expansion:  ̅n
03: synneeditorial expansion:  ̅n vnd etweneditorial expansion:  ̅n vnsinig vnd erseufczeneditorial expansion:  ̅n gareditorial expansion:  ̕r tieff vnd weneneditorial expansion:  ̅n das in
04: etwas preste odereditorial expansion:  ̕r vnrecht sej vnd veditorial expansion:  ̕erirren die lewt in ireneditorial expansion:  ̅n synneeditorial expansion:  ̅n vnd in
05: irer constientz . Etweneditorial expansion:  ̅n wissen die selben lewt nit warvmb sie allso tieff
06: erseuffczeneditorial expansion:  ̅n Galieneditorial expansion: us spricht das ponn gut plut macheneditorial expansion:  ̅n do voeditorial expansion:  ̅n so
07: muegeneditorial expansion:  ̅n sie starck lewt wol esseneditorial expansion:  ̅n Aber maeditorial expansion:  ̅n sol sie wol siedeneditorial expansion:  ̅n
08: Oder wereditorial expansion:  ̕r sie isset mit essig so sie wol gesoteneditorial expansion:  ̅n sein oder sie rohe isset deeditorial expansion:  ̅m
09: macheneditorial expansion:  ̅n sie böse feuchtigkeit in dem mageneditorial expansion:  ̅n vnd in den dermeeditorial expansion:  ̅n vnd
10: bleen vnd do von kumbt grosser sichtag
11: Rubeneditorial expansion:  ̅n Spricht aueditorial expansion:  ̕errois hitzigeneditorial expansion:  ̅n vnd macheneditorial expansion:  ̅n feuchte vnd macheeditorial expansion:  ̅n
12: wind in dem leib vnd vnkeusch vnd schoen awgeneditorial expansion:  ̅n
13: Czwiffel Sind heÿß in dem vierdeneditorial expansion:  ̅n grad vnd feucht in dem dritteditorial expansion:  ꝭen
14: grad vnd macheneditorial expansion:  ̅n vnkeusch vnd thund we in dem haubt vnd so
15: maeditorial expansion:  ̅n sie roch isset so macheneditorial expansion:  ̅n sie böse feuchtigkeit vnd bringeneditorial expansion:  ̅n gros
16: senn durst dem menscheneditorial expansion:  ̅n
17: Knoblauch Ist heÿß vnd truckeneditorial expansion:  ̅n auff dem mittel des viereditorial expansion: ɖden grads
18: vnd habeneditorial expansion:  ̅n die eigenschafft als zwifel vnd dar zu veditorial expansion:  ̕ertreibt er die
19: wind oder das bleen in dem leib vnd sein schad weneditorial expansion:  ̅n maeditorial expansion:  ̅n sie isset
20: waneditorial expansion:  ̅n sie bringeneditorial expansion:  ̅n grosse hitz vnd böse feuchtigkeit vnd richeneditorial expansion:  ̅n auff
21: in das haubt Doch schadt knoblauch in den kalteneditorial expansion:  ̅n lanndeneditorial expansion:  ̅n myneditorial expansion:  ̅ndeditorial expansion:  ̕er
22: vnd so die zeit kalt ist daneditorial expansion:  ̅n in dem sumeditorial expansion:  ̅mereditorial expansion:  ̕r oder heisseneditorial expansion:  ̅n landeditorial expansion:  ̅en als
23: daneditorial expansion:  ̅n spricht der meÿstereditorial expansion:  ̕r rasis
24: Als kraut macht boß plut Das ist melancolei vnd traurigkeit vnd
25: boß gedennckeneditorial expansion:  ̅n vnd trawm an lattich vnd ochsen zungeneditorial expansion:  ̅n
26: Lattich kelt vnd der in gesotteneditorial expansion:  ̅n isset dem macht sie pesser plut
27: daneditorial expansion:  ̅n ander kraut vnd macht schloffeneditorial expansion:  ̅n wie maeditorial expansion:  ̅n in isset roch odeditorial expansion:  ̕er
28: gesoteneditorial expansion:  ̅n vnd ist gut dem die Sonne we hat gemacht in seineeditorial expansion:  ̅m
29: haubt oder die enczinndet mageneditorial expansion:  ̅n habeneditorial expansion:  ̅n Vnd wer sie isset mit
30: isset mit essig den macht sie hungrig vnd lustig nach der speÿß
31: Sie e? ist auch hitzig vnd dereditorial expansion:  ̕ret vnd schadt dem haubt dem
32: gesicht vnd dem mageneditorial expansion:  ̅n vnd macht vil böser trawm maeditorial expansion:  ̅n sol
33: sie siedeneditorial expansion:  ̅n mit czweÿeneditorial expansion:  ̅n wasserneditorial expansion:  ̅n so schadend sie dester mÿndeditorial expansion:  ̕er
34: also schreibt avicenna Abbditional abbreviation mark, unclear.
35: Kölkraut Ist hitzig vnd dereditorial expansion:  ̕ret vnd macht wol singeneditorial expansion:  ̅n das safft [61v] 01: das voeditorial expansion:  ̅n im kumbt ist gut gedrunckeditorial expansion:  ̅en trunckeneditorial expansion:  ̅n lewteneditorial expansion:  ̅n vnd macht boes
02: plut vnd spricht Rasis das sie macht schwereditorial expansion:  ̕r pöß trawm Es macht
03: zu stul gen vnd erweicht die prust vnd die keleneditorial expansion:  ̅n vnd gepewtet
04: orbasius den menschen die das gesuecht in den lendeneditorial expansion:  ̅n habeneditorial expansion:  ̅n
05: auch an hendeneditorial expansion:  ̅n vnd an fusseneditorial expansion:  ̅n das sie sullen köl essenn
06: Mangolt vnd mölt Sein der eÿgenschafft das sie den leip weicheditorial expansion:  ̅en
07: vnd zu stul macheneditorial expansion:  ̅n geneditorial expansion:  ̅n vnd speisen wol vnd sein gut fureditorial expansion:  ̕r die
08: gelsucht vnd ist gut den lewteneditorial expansion:  ̅n die entzundt leberneditorial expansion:  ̅n habeditorial expansion:  ̅en
09: vnd besunder mölt kelt vnd macht feuchtigkeit Aber mangolt
10: ist pessereditorial expansion:  ̕r vnd bringt nit alsouil feuchtigkeit in dem menscheditorial expansion:  ̅en
11: Mangolt pleter zieheneditorial expansion:  ̅n sereditorial expansion:  ̕r auff die wundeneditorial expansion:  ̅n gelegt
12: Benet Ist gut vnd nuetz der keleneditorial expansion:  ̅n der lungeneditorial expansion:  ̅n dem mageditorial expansion:  ̅en vnd
13: auch der leberneditorial expansion:  ̅n vnd macht bescheÿdenlich zu stul geneditorial expansion:  ̅n vnd ist gareditorial expansion:  ̕r
14: ein gut vnd gesund speÿß
15: Mandel kerneditorial expansion:  ̅n Die do süß sein die sein bescheÿdenlich hitzig vnd
16: bringeneditorial expansion:  ̅n bescheÿdenlich feuchtigkeit von dem menscheneditorial expansion:  ̅n vnd spricht
17: Aueditorial expansion:  ̕errois das sie machen wachßeneditorial expansion:  ̅n das hirneditorial expansion:  ̅n vnd sußlich schlaffeneditorial expansion:  ̅n do?
18: von sein sie nuetz den menschen die do sereditorial expansion:  ̕r studireditorial expansion:  ̅en oder wacheneditorial expansion:  ̅n
19: vnd dureditorial expansion:  ̕r sein wordeneditorial expansion:  ̅n zu sere maeditorial expansion:  ̅n soll sie scheleditorial expansion:  ̅en vnd mit weißemeditorial expansion:  ̅m
20: prot essenn so maeditorial expansion:  ̅n sust nit mer essenn wil vnd wer zucker dar
21: zu isset an brot das ist noch pessereditorial expansion:  ̕r waeditorial expansion:  ̅n so macheneditorial expansion:  ̅n sie vil plutes
22: das gut ist Rasis spricht das sie salbeneditorial expansion:  ̅n die keleneditorial expansion:  ̅n vnd macheneditorial expansion:  ̅n sie
23: glat vnd sein gut den lewteneditorial expansion:  ̅n die schneÿdet das wassereditorial expansion:  ̕r voeditorial expansion:  ̅n hitz
24: sie macheneditorial expansion:  ̅n den menschen wol pruntzeditorial expansion:  ̅en vnd das selb thut auch
25: maeditorial expansion:  ̅ndelmilch doch werdeneditorial expansion:  ̅n sie kawm veditorial expansion:  ̕erdewet Aueditorial expansion:  ̕errois spricht das
26: maeditorial expansion:  ̅ndel gareditorial expansion:  ̕r rein vnd sauber macht die weg vnd die gelider do
27: das wassereditorial expansion:  ̕r auß von dem menscheneditorial expansion:  ̅n get vnd sein gar nuetz ma=
28: gerneditorial expansion:  ̅n lewteneditorial expansion:  ̅n vnd das oel das do voeditorial expansion:  ̅n kumbt ist gut fureditorial expansion:  ̕r den
29: krampff vnd der den ruckgrat do mit salbet den behuet es vndeditorial expansion:  ̕er
30: weilen das er an im in seineeditorial expansion:  ̅m alter nit krump wirt
31: Granat oepffel Nüchterneditorial expansion:  ̅n gesseneditorial expansion:  ̅n die leschen den durst vnd veditorial expansion:  ̕ertreÿbeditorial expansion:  ̅en
32: vber gele Reading unclear. vnd machent den menscheneditorial expansion:  ̅n hungerneditorial expansion:  ̅n Rasis spricht
33: das sie veditorial expansion:  ̕ertreÿben den riteneditorial expansion:  ̅n vnd macheneditorial expansion:  ̅n den das in die speÿß
34: zu dem mueditorial expansion:  ̅nd auß fert das im die speÿß beleibt vnd kelt die
35: leberneditorial expansion:  ̅n Aueditorial expansion:  ̕errois spricht welche zeit maeditorial expansion:  ̅n ißt das sie daneditorial expansion:  ̅n die speiß
36: nit lassenn veditorial expansion:  ̕erderben in dem mageneditorial expansion:  ̅n vnd der sie zu hinderst ißt
37: so lassen sie die anderneditorial expansion:  ̅n speÿß nicht auf richeneditorial expansion:  ̅n in das haubt [62r] 01: Nuße Hitzeneditorial expansion:  ̅n vnd dereditorial expansion:  ̕ren vnd werden kawm veditorial expansion:  ̕erdewt sie schadeneditorial expansion:  ̅n dem mageditorial expansion:  ̅en vnd
02: macheneditorial expansion:  ̅n die speÿß zu dem mueditorial expansion:  ̅nd auß faren vnd zu stul geneditorial expansion:  ̅n Aber die gruneeditorial expansion:  ̅n
03: die schadeneditorial expansion:  ̅n mÿndeditorial expansion:  ̕er Wereditorial expansion:  ̕r ir zu vil isset den slecht das parliß odeditorial expansion:  ̕er der slack
04: an der zungeneditorial expansion:  ̅n waneditorial expansion:  ̅n sie macheneditorial expansion:  ̅n ein swere zungeditorial expansion:  ̅en Auiceneditorial expansion:  ̅na spricht sie
05: schaden nicht so es gareditorial expansion:  ̕r kalt in dem winteditorial expansion:  ̕er ist Aueditorial expansion:  ̕errois spricht meßlich
06: gesseneditorial expansion:  ̅n schadeneditorial expansion:  ̅n allen lewteneditorial expansion:  ̅n die do hitzig sücht oder gebresteneditorial expansion:  ̅n furchteditorial expansion:  ꝭen
07: musen oder offt gewÿnneeditorial expansion:  ̅n Wer sie mit feigeneditorial expansion:  ̅n ißt so sein sie gut fureditorial expansion:  ̕r
08: veditorial expansion:  ̕ergiffte lüfte vnd fureditorial expansion:  ̕r alle gifft
09: Haselnuß Macheneditorial expansion:  ̅n das hirneditorial expansion:  ̅n wachßeneditorial expansion:  ̅n vnd thueditorial expansion:  ̅n dem haubt we Ipocras
10: spricht vnd Auiceneditorial expansion:  ̅na Weneditorial expansion:  ̅n sie gebrateneditorial expansion:  ̅n sein so sein sie gut fureditorial expansion:  ̕r den
11: husteneditorial expansion:  ̅n vnd macheneditorial expansion:  ̅n sereditorial expansion:  ̕r auß werffenn Haßelnuß pleen in dem
12: leib vnd machen winde in dem gedermeditorial expansion:  ̅m vnd werdeditorial expansion:  ̅en kawm veditorial expansion:  ̕erdewt
13: daneditorial expansion:  ̅n recht nuß doch speÿsen sie wol
14: Nespel Machen veste in dem leib vnd veditorial expansion:  ̕ertreibeneditorial expansion:  ̅n v̈ber gele maeditorial expansion:  ̅n soll
15: sie essenn hindeneditorial expansion:  ̅n nach so maeditorial expansion:  ̅n sust nit mereditorial expansion:  ̕r essenn wil
16: Kesten Die thun auch gleich als die nespelneditorial expansion:  ̅n Sie laßeneditorial expansion:  ̅n die speiß
17: nit auff in das haupt riecheneditorial expansion:  ̅n das thun auch pirneditorial expansion:  ̅n vnd keß so maeditorial expansion:  ̅n
18: sie an der letze hindeditorial expansion:  ̅en nach ißt
19: Maulpereditorial expansion:  ̕r Die schadeneditorial expansion:  ̅n sereditorial expansion:  ̕r dem mageneditorial expansion:  ̅n vnd allermeÿst die dÿ nit
20: wol zeittig sein Maneditorial expansion:  ̅n soll sie essenn ee das maeditorial expansion:  ̅n anndre speÿß nüczt
21: so macheneditorial expansion:  ̅n sie zu stul geneditorial expansion:  ̅n vnd kelteneditorial expansion:  ̅n auch
22: Pflawmeeditorial expansion:  ̅n Sein zweÿerlej weiß vnd swartz vnd sein ped der natur
23: das sie kelteneditorial expansion:  ̅n vnd feucht macheneditorial expansion:  ̅n so sie zeittig sind vnd veditorial expansion:  ̕ertreibeditorial expansion:  ̅en
24: v̈brige pöse hitz die voeditorial expansion:  ̅n hitzigeditorial expansion:  ̕er vber gell kumeditorial expansion:  ̅met vnd machen zu stul
25: geneditorial expansion:  ̅n . Aber sie krenckeneditorial expansion:  ̅n ein wenig des magens müt vnd die
26: sein weÿß vnd sein swertz peßereditorial expansion:  ̕r daneditorial expansion:  ̅n die swartzeditorial expansion:  ̅en Auiceneditorial expansion:  ̅na spricht
27: So sie grossereditorial expansion:  ̕r vnd veister sind so sie ÿe pesser sind maeditorial expansion:  ̅n soll sie s esseditorial expansion:  ̅en
28: ee das maeditorial expansion:  ̅n ander speiß ist vnd sunderlich so der mensch nit mag
29: zu stul geneditorial expansion:  ̅n
30: Kirscheditorial expansion:  ̅en amerelleditorial expansion:  ̅en habenn auch die natur vnd wesen als die pflaw=
31: meeditorial expansion:  ̅n vnd maeditorial expansion:  ̅n soll sie am ersteneditorial expansion:  ̅n esseneditorial expansion:  ̅n
32: Pfirsing die kelten vnd macheneditorial expansion:  ̅n feucht die pöß vnd schedlich ist doch
33: bringt sie lust zu der speÿß vnd wereditorial expansion:  ̕r pfirsing nach ander speÿß isset
34: das veditorial expansion:  ̕erderbt die ersten speÿß in dem mageneditorial expansion:  ̅n vnd dar vmb wer sie
35: wil essenn der soll sie vor anndereditorial expansion:  ̅en speÿsen essenn so sein sie nuetz fureditorial expansion:  ̕r
36: den bösenn gesmack g des mueditorial expansion:  ̅nds der do kumbt von dem mageditorial expansion:  ̅en [62v] 01: vnd der m rauch der voeditorial expansion:  ̅n in kumbt der sterckt das hertz vnd wer do wasser prent
02: auß den pfirsing pleterneditorial expansion:  ̅n das toet die wurmeditorial expansion:  ̅m in den oren so maeditorial expansion:  ̅n es dar ein
03: tropfft Wer vil vnd offt pfirsing isset der wirt offt ritig doch sein sie
04: nuetz den lewteneditorial expansion:  ̅n die sereditorial expansion:  ̕r in dem mageneditorial expansion:  ̅n enczundet sein die sereditorial expansion:  ̕r geneditorial expansion:  ̅n odeditorial expansion:  ̕er
05: sereditorial expansion:  ̕r arbeitteditorial expansion:  ̅en so soll maeditorial expansion:  ̅n sie nuechterneditorial expansion:  ̅n vnd bescheidenlich essenn
06: Kuetenn Stopfft mereditorial expansion:  ̕r daneditorial expansion:  ̅n die pirneditorial expansion:  ̅n vnd sterckt den mageneditorial expansion:  ̅n vnd macht
07: lustigk zu essen Wer sie aber nach ander speÿß isset den macheneditorial expansion:  ̅n sie zu stul
08: gen vnd der smack der voeditorial expansion:  ̅n in get der sterckt das hertz vnd ist gut
09: fureditorial expansion:  ̕r allen gepresteneditorial expansion:  ̅n des hertzeditorial expansion:  ̅en vnd weneditorial expansion:  ̅n maeditorial expansion:  ̅n sie prett spricht Auiceneditorial expansion:  ̅na
10: so sein sie nutzeditorial expansion:  ̕er den lewteneditorial expansion:  ̅n vnd deditorial expansion:  ̕er natur den die dÿ speÿß nit muegeditorial expansion:  ̅en
11: behalteneditorial expansion:  ̅n den sie oben auß fert vnd trunckeditorial expansion:  ̅en lewteneditorial expansion:  ̅n vnd sterckeneditorial expansion:  ̅n den
12: mageneditorial expansion:  ̅n der vil bösereditorial expansion:  ̕r feuchtigkeit in im hat vnd macht den menscheneditorial expansion:  ̅n
13: frölich Auiceneditorial expansion:  ̅na spricht vnd der ein sÿroppel auß dem safft macht vnd
14: den trinckt das bringt den gelust wider zu esseneditorial expansion:  ̅n der speÿß ob er in
15: miteinandeditorial expansion:  ̕er veditorial expansion:  ̕erloreditorial expansion:  ̅en het
16: Pÿren die do roch sein Die kelteneditorial expansion:  ̅n vnd dereditorial expansion:  ̕ren vnd stopffen den leib
17: vnd benemeneditorial expansion:  ̅n den durst Rasis spricht der sie vor andeditorial expansion:  ̕er speÿß ißt So
18: trueckeneditorial expansion:  ̅n sie die speiß nÿder das sie nit außricheneditorial expansion:  ̅n in das haubt Sind
19: sie aber rauch vnd nit sueß so soltu sie brateneditorial expansion:  ̅n aber zumol nit esseneditorial expansion:  ̅n
20: Oepffel Die do suß sein macheneditorial expansion:  ̅n natürliche feuchtigkeit Aber sawereditorial expansion:  ̕r
21: öpffel die kelten vnd dereditorial expansion:  ̕rent ob du der naturlicheneditorial expansion:  ̅n hitz zu vil hast
22: vnd ob du newreditorial expansion:  ̕r dar an schmeckst so stercken sie das hertz vnd editorial expansion: dzdaz
23: hirneditorial expansion:  ̅n Auch machen sie wind in dem leib Aueditorial expansion:  ̕errois spricht oepffel safft
24: sterckt den mageneditorial expansion:  ̅n doch wer vil oepffel isset dem werden sein zieh
25: aderneditorial expansion:  ̅n gekrenckt vnd wirt Ritig Auiceneditorial expansion:  ̅na spricht Wer oepffel isset
26: der sol nicht daneditorial expansion:  ̅n den safft ein slindeneditorial expansion:  ̅n Alle oepffel die nit
27: gutteneditorial expansion:  ̅n geschmack habenn sein schedlich
28: Weintraub Die so süß sein vnd weÿß vnd duneditorial expansion:  ̅ne pelg habeneditorial expansion:  ̅n die
29: dewet maeditorial expansion:  ̅n leichtiglicheneditorial expansion:  ̅n weneditorial expansion:  ̅n sie suß sein vnd spricht Raeditorial expansion: sisß das sie
30: schier veist macheneditorial expansion:  ̅n vnd pleen vnd hitzeneditorial expansion:  ̅n vnd macht vnkeusch sie
31: schadeneditorial expansion:  ̅n der bloseneditorial expansion:  ̅n maeditorial expansion:  ̅n soll sie auch nit essen sie sein daneditorial expansion:  ̅n vor dreÿeneditorial expansion:  ̅n
32: oder vier tageneditorial expansion:  ̅n gebrocheneditorial expansion:  ̅n Alle mereditorial expansion:  ̕r trawbeneditorial expansion:  ̅n sein nuecz den meeditorial expansion:  ̅nscheditorial expansion:  ̅en
33: den wee ist in irem gedermeditorial expansion:  ̅m vnd den nÿren vnd die blosen reÿnigt
34: sie vnd speißeneditorial expansion:  ̅n wol Aueditorial expansion:  ̕errois spricht das sie hitz brengeneditorial expansion:  ̅n vnd feuch
35: tigkeit vnd sein nuetz der leberneditorial expansion:  ̅n
36: Veigenn Das pest obs spricht Aueditorial expansion:  ̕errois sein veigeneditorial expansion:  ̅n waneditorial expansion:  ̅n sie reÿnigeneditorial expansion:  ̅n [63r] 01: den mageneditorial expansion:  ̅n vnd macheneditorial expansion:  ̅n zu stul geneditorial expansion:  ̅n vnd bringeneditorial expansion:  ̅n hitz vnd feuchtigkeit
02: Auiceneditorial expansion:  ̅na spricht das sie böß plut macheneditorial expansion:  ̅n vnd darvmb wer ir vil isset der
03: wirt grindig vnd vol lewß doch so sein sie nuetz der leberneditorial expansion:  ̅n vnd dem miltz
04: so sie veditorial expansion:  ̕erstopfft sein vnd den nÿereditorial expansion:  ̅en vnd dÿe blosen renigt sie vnd thut den
05: weg auff do die speÿß soll ein geneditorial expansion:  ̅n So maeditorial expansion:  ̅n sie isset mit nussen odeditorial expansion:  ̕er mit
06: maeditorial expansion:  ̅ndel lang dar vor ee maeditorial expansion:  ̅n isset die sein nuetz der prust vnd fureditorial expansion:  ̕r die
07: reuhen in der kelen So maeditorial expansion:  ̅n sie in wasser seudt vnd sie trucken ißt mit nußeneditorial expansion:  ̅n
08: so sein sie fureditorial expansion:  ̕r alle veditorial expansion:  ̕ergifft gut
09: Eÿer Die do frisch sein voeditorial expansion:  ̅n eineeditorial expansion:  ̅m hun die sein die pesteneditorial expansion:  ̅n Der totteditorial expansion:  ̕er hicziget
10: bescheidenlich vnd speißt wol Aber das weÿß kelt vnd macht schleim vneditorial expansion:  ̅d
11: böß plut vnd ein boese speÿß Weiche henneeditorial expansion:  ̅n eÿereditorial expansion:  ̕r gesotteditorial expansion:  ̅en in wassereditorial expansion:  ̕r sein dewig
12: vnd sein nuetz den lewten die krafft los sein wordeneditorial expansion:  ̅n vnd den lewteditorial expansion:  ̅en vonn
13: den vil pluts get Gebratenneditorial expansion:  ̅n eÿer mancheneditorial expansion:  ̅n den tampff in das haubt
14: auff get geneditorial expansion:  ̅n . Weich henneeditorial expansion:  ̅n eÿer gesoteneditorial expansion:  ̅n sein gut den lewteneditorial expansion:  ̅n die das
15: abnemeneditorial expansion:  ̅n habeditorial expansion:  ̅en die do heiser odeditorial expansion:  ̕er rauch in der keleneditorial expansion:  ̅n sein vnd nicht wol
16: etmenneditorial expansion:  ̅n mugeneditorial expansion:  ̅n oder die plut zu dem mueditorial expansion:  ̅nd auß werffeneditorial expansion:  ̅n
17: Keße Der do ist wededitorial expansion:  ̕er zu Iung oder zu alt ein wenig gesaltzeneditorial expansion:  ̅n vnd feist der
18: ist gut Doch so der keß newer ist vnd nit gesaltzen so er pesser plut
19: macht Galieneditorial expansion: us spricht doch sol maeditorial expansion:  ̅n sein wenig vnd selteneditorial expansion:  ̅n essenn waneditorial expansion:  ̅n
20: er macht den stein peÿ den nÿren vnd in der bloßeneditorial expansion:  ̅n Auiceneditorial expansion:  ̅na spreditorial expansion:  ̕richt
21: aller keß er sei alt oder new gesaltzeneditorial expansion:  ̅n odeditorial expansion:  ̕er vngesaltzeneditorial expansion:  ̅n schadt dem ma=
22: geneditorial expansion:  ̅n . Doch der sein ein wenig isset nach der speÿß spricht Rasis daß
23: es des magens mueditorial expansion:  ̅nd stercke vnd den menschen dar nach machet
24: lustig zu essenn vnd dewet die ander speÿß das sprecheneditorial expansion:  ̅n auch all
25: annder meÿstereditorial expansion:  ̕r
26: Milch Die do suß ist und frisch die keltet vnd macht feucht vnd ist
27: nuetz den lewteneditorial expansion:  ̅n die das abnemeneditorial expansion:  ̅n habeditorial expansion:  ̅en odeditorial expansion:  ̕er die dureditorial expansion:  ̕ren husteneditorial expansion:  ̅n odeditorial expansion:  ̕er
28: die do scheÿdet das wassereditorial expansion:  ̕r so sie pruntzeditorial expansion:  ̅en vnd den lewteneditorial expansion:  ̅n die do husteditorial expansion:  ꝭen
29: den soll maeditorial expansion:  ̅n honig dar czu thun waneditorial expansion:  ̅n das macht das die milch
30: schiereditorial expansion:  ̕r wirt gedewet Also spricht Auiceneditorial expansion:  ̅na milch macht dureditorial expansion:  ̕ren lewteditorial expansion:  ̅en
31: gut plut vnd gut natureditorial expansion:  ̕r vnd schadt allen den lewteneditorial expansion:  ̅n die den Riteneditorial expansion:  ̅n
32: odereditorial expansion:  ̕r das grymeditorial expansion:  ̅meneditorial expansion:  ̅n in dem leib habeneditorial expansion:  ̅n odeditorial expansion:  ̕er kranck zu aderneditorial expansion:  ̅n odeditorial expansion:  ̕er anderneditorial expansion:  ̅n
33: sichtageneditorial expansion:  ̅n habeneditorial expansion:  ̅n die von kelten komet Auff milch soll nÿemand
34: wein trinckeneditorial expansion:  ̅n er horeditorial expansion:  ̕r dann auff Es spricht Auiceneditorial expansion:  ̅na Auff milch
35: soll maeditorial expansion:  ̅n nit ander speÿß essenn sie seÿ daneditorial expansion:  ̅n veditorial expansion:  ̕erdewet Wereditorial expansion:  ̕r susse milch
36: isset der sall zu hant dar auff nit arbeitteditorial expansion:  ̅en noch schlaffenn sundeditorial expansion:  ̕er er soll [63v] 01: sust rweneditorial expansion:  ̅n anders es wurd die milch in im zu essig vnd schadt dem mageneditorial expansion:  ̅n vnd
02: allenn gelidereditorial expansion:  ̅enn Nÿmaeditorial expansion:  ̅nt soll milch vnd fisch veber ein mol essenn waneditorial expansion:  ̅n es
03: bringt aussetzigkeit vnd vnder aller milch ist keine pessereditorial expansion:  ̕r daneditorial expansion:  ̅n fraweneditorial expansion:  ̅n milch
04: vnd darnach geÿß milch Aueeditorial expansion:  ̕rrois spricht vnd Auicenna Additional abbreviation mark, unclear. darnach rinder
05: milch Es spricht Rasis Iueditorial expansion:  ̅ng lewt die hitzig sein den ist milch schad waneditorial expansion:  ̅n
06: sie wirt zu hant in in gelbe aber alteneditorial expansion:  ̅n lewteneditorial expansion:  ̅n ist sie gesund Milch
07: mit honig odeditorial expansion:  ̕er zucker gemischet vnd die gesseneditorial expansion:  ̅n das ist gut waneditorial expansion:  ̅n die
08: milch wirt do von dester ee veditorial expansion:  ̕erdewet Aviceneditorial expansion:  ̅na spricht sie macht feucht
09: vnd benÿmbt den grind an dem leib
10: Milch Ist gut allenn den die gepresteneditorial expansion:  ̅n habeditorial expansion:  ̅en an der lungeneditorial expansion:  ̅n Miaddedlch
11: voeditorial expansion:  ̅n der die putter benomeeditorial expansion:  ̅n ist der dick dar ein ein glueend eÿsen stest vnd
12: das trinckt es sterckt in hat er ein enczindete leberneditorial expansion:  ̅n oder ist er wundt in
13: dem gedermeditorial expansion:  ̅m odeditorial expansion:  ̕er get plut voeditorial expansion:  ̅n im voeditorial expansion:  ̅n vebriger hitz zu der naseneditorial expansion:  ̅n oder andeditorial expansion:  ̕ers
14: wo vonn vebriger hitz er genist
15: Iteditorial expansion:  ꝭem alle grune sawre milch ist vndewig vnd macht den menschenn
16: vnlustig zu essenn
17: Iteditorial expansion:  ꝭem molcken veditorial expansion:  ̕ertreibt hitz vnd vebergelle vnd ist gut grindigeneditorial expansion:  ̅n lewteditorial expansion:  ꝭen
18: vnd den die geswulst haben
19: Iteditorial expansion:  ꝭem Putterneditorial expansion:  ̅n von der milch gemacht krennckt den mageneditorial expansion:  ̅n vnd macht
20: den menschen vnlustick zu essenn wer sein vil isset
21: Hienach volgt ein Capitell von den vischeneditorial expansion:  ̅n
22: Item die fisch die do ganngeneditorial expansion:  ̅n sein in steinigeneditorial expansion:  ̅n vnd flissendeneditorial expansion:  ̅n was
23: serneditorial expansion:  ̅n vnd vil schueppeneditorial expansion:  ̅n habeditorial expansion:  ̅en vnd wededitorial expansion:  ̕er zu groß noch zu clein sein vnd
24: nicht zu feist als ele vnd salmeditorial expansion:  ̅m die suß sein vnd nicht v̈bel schmeck=
25: eneditorial expansion:  ̅n die sein die pesteneditorial expansion:  ̅n die do frisch vnd nit faul sein ÿedoch soltu
26: wissenn das alle grün fisch kalt vnd feucht sein vnd vndewig vnd
27: machen durst vnd boeses plut vnd machen eineeditorial expansion:  ̅n boesen mageditorial expansion:  ̅en vnd
28: vil schleims in dem mageneditorial expansion:  ̅n vnd schadeneditorial expansion:  ̅n allenn menscheneditorial expansion:  ̅n die do
29: sichtageneditorial expansion:  ̅n habeneditorial expansion:  ̅n die von kelten komeneditorial expansion:  ̅n doch sein sie nutz den lew=
30: ten die hitzig vnd duereditorial expansion:  ̕r sein
31: Iteditorial expansion:  ꝭem alle visch die in pfuczigeneditorial expansion:  ̅n odeditorial expansion:  ̕er stendeneditorial expansion:  ̅n wasserneditorial expansion:  ̅n gen die sein boeß
32: Alle gesaltzeneditorial expansion:  ̅n visch sein vngesund vnd maeditorial expansion:  ̅n soll ir wenig essenn doch
33: die visch die newlich gesaltzeneditorial expansion:  ̅n sein die sein vndeditorial expansion:  ̕er den die pesteneditorial expansion:  ̅n
34: Also spricht Auiceneditorial expansion:  ̅na frisch fisch alls hie vor geschribeditorial expansion:  ̅en stet die sein
35: die pesteneditorial expansion:  ̅n so maeditorial expansion:  ̅n sie macht in ein sultzeneditorial expansion:  ̅n do ein wenig essigs ÿnneeditorial expansion:  ̅n
36: ist die sein gesund all visch brue die machen zu stul geneditorial expansion:  ̅n
37: Iteditorial expansion:  ꝭem alle krebs sein gut die in eineeditorial expansion:  ̅m frischeneditorial expansion:  ̅n wasser gegangeneditorial expansion:  ̅n sein [64r] 01: vnd sein nuetz allenn den die das abnemen habeneditorial expansion:  ̅n odeditorial expansion:  ̕er sust veditorial expansion:  ̕erswinden ann
02: dem leib vnd speÿßt wol
03: Iteditorial expansion:  ꝭem Alle visch sein gesunder gebroteneditorial expansion:  ̅n daneditorial expansion:  ̅n gesoteneditorial expansion:  ̅n die bringeneditorial expansion:  ̅n dem
04: menschen den schloff als der oel
05: Iteditorial expansion:  ꝭem Es spricht Gardianeditorial expansion: us spricht maeditorial expansion:  ̅n soll alle visch siededitorial expansion:  ̅en mit wein oder
06: essig odeditorial expansion:  ̕er wurtzeneditorial expansion:  ̅n waneditorial expansion:  ̅n das zeucht die boesen feuchtigkeit dar vonn
07: Sequitur de quibusdam piscibus et vtilitatibus corum in latino Et primo
08: de lucio
09: Item Lucius plus de calido aere quam de frigido atque in puritate et medietate
10: aquarum libenter versatur et diem diligit et acer est et grim vel aliqua bestia
11: in silua et vbicumque morantur pisces consumit et aquas illas pre alys pistibus
12: euacuat Nam munda pascua querit Et duras ac sanas carnes habet tam
13: infirmis quam sanis hominibus bene valent ad comedendum Et si homo sepius
14: eius iecorem comedit sanam ac bonam digestionem facit Et valet contra vermes
15: Si vermis hominem ac pecus comedit ossa piscis huius puluerisa et de tali
16: puluere ad locum pone et vermes moriuntur Hoc idem facit fundula cum melle
17: linita et liga supra diditum vel vulnus Si vermis est comedit sed si sanaris
18: manet integer
19: Barbo Est de calido aere magis quam de frigido diem diligit calorem libenter
20: habet Et cum aliquod frigus senserit tunc quasdam cauernulas intrat ut in
21: eis calorem habeat et in sole libenter est Et ideo caro eius mollis est Et si
22: sanus homo eum frequenter comedit ei nec sanum carn sangwinem nec sanas
23: carnes parat atque in stomacho simul coagulantur Et qui caput piscis huius frequenter
24: comedit dolorem in capite eius parat et alias febres in ipso facit Et rogum
25: eius quasi venenum est
26: Carpo Est plus calidus quam frigidus Et diem magis diligit quam noctem
27: et calorem pallidum in se habet atque de palludibus molles et infirmas carnes
28: tenet et in eis pascua querit Ac in spuma aquarum libenter versatur Et caro eus
29: sano homini in comestione non nocet Infirmum autem ledit et nocet Et homo qui patiteur
30: febribus et tedium habet comedendi Et quod cibus eius non in fastidio est piscem
31: illum coquat et tunc caput eius aufferat et in medium diuidat et ad
32: ignem ponat Et sic in vinum ponat Et huic tertiam partem acceti ponat
33: addat et modicum mellis in hys perfudatur et sic paratum sepe comedat et fe=
34: bres in eo cessabunt et fastidium comedendi deponat Et cetera in eo ad

35: medicinam non valent
36: Item Nota de quanto profundior et purior et mobilior de tanto pisces in eo nu=
37: triem est melior Per hoc patet quod porcus marino non valet homini ad comedendum

38: Item pisces morantes in aqua meridionali si non tantum valent sicut in septem
39: drionali quia ista est magis agitata Et est velocioris cursus et refluxus [64v] 01: Breßma Est magis calida quam frigida Et succum terre in se habet Et eciam de terra
02: calorem in se habet et circa fundum aquarum libenter versatur et terram interdum comedit
03: noctem diligit Et nec sanis nec infirmis ad comedendum valet sed tamen eum
04: superare possunt Contra stomachi indigestionem homo dolens stomacho eum piscem
05: in aqua coquat et sic in acceto yn cyniaio addito condicit id est sulczt et come=
06: dat sic stomachum ab omne egritudine sanat

07: Forula Est magis de calido quam de frigido aere noctem diligit et circa
08: fundum aque versatur sed tamen non multum munde pascuntur Et infirmis hominibus
09: ad comedendum non multum valent Sanos autem non ledit
10: Persik Est magis de calido quam de frigido aere Et diem diligit atque in splen=
11: dore solis semper est Et eciam in puritate aquarum libenter versatur Et ibi munda

12: pascua querit et ideo caro eius sana est tam infirmus quam sanis
13: Ascha Est magis de frigido quam de calido aere Et diem diligit eciam super
14: lapides libenter quiescit Et carnes eius sane sunt tam sanis quam egrotis
15: Rotaug Plus de calido quam de frigido aere est diem diligit et sursum in
16: spuma aquarum versatur Et bonus est tam infirmis quam sanis
17: Haßela heßling plus de calido quam de frigido aere est Et diem ac calorem
18: diligit ac in sumitate aquarum versatur atque in munda pascua querit Et bonus est
19: ad comedendum tam infirmis quam sanis
20: Blicka Blick plus est de calido aere quam de frigido diem et calorem
21: diligit et in spuma ac sumitate aquarum libenter versatur et munda pascua co
22: medit Et sanis hominibus valet Sed infirmi modicum de ea comedant quia
23: molles carnes habet
24: Sleya De calore pallida est noctem diligit et circa fundum littus versatur
25: Et magis inmundis quam mundis pascuis vesatur Et nulli homini valet pro comesci
26: one siue infirmis aut sanis
27: Grundula Caro eius sana non est comedendum Sed homines qui sani sunt
28: eciam si comederint superare poterunt Sed infirmos homines et precipue gichtig
29: maxime ledit Et omnis infirmitates hominis faciliter excitat
30: Steynpeiß Plus de frigido aere est quam de calido noctem diligit et que in=
31: munda sunt comedit Et homini ad comedendum non est

32: Rugelhaubt Magis de frigido quam de calido aere est diem diligit et in
33: medietate et summitate aquarum versatur Et caput eius nocinum est eo quod omnia
34: caput astendunt de pascuis eius non datur
35: Cancerr Magis est calidus quam frigidus Et calorem plus de terra quam de
36: aere habet diem ac lucem diligit sanos carnes habet tam sani quam eciam
37: infirmi comedere possunt Exceptis illis quibus stomachus infrigidatus est [65r] 01: Et qui comesteos cibos vix digerere potest huic cancer ad esum nimis fortis est ita que
02: eum dfficliter digerere potest Et ideo illi ad comedendum non valet
03: Oel Caro angwilla nundam est nec sano homini ad comedendum valet velud
04: corpus porcorum sed sanos homines non multum ledit Infirmis autem in omnibus
05: malis humoribus ac in cunctis infirmitatibus eorum conuertit et comedentes amaro
06: animo et cistutos a malo facit Et fel eius valet contra oculorum caliginem cum illo
07: oculi wenguntur per modum temperatus clareficiunt
08: Alrupp Fit ab vngwilla femina plus de frigido quam de calido aere est diem
09: diligit ac in medietate aquarum versatur sed inmuda pascua plus querit quam
10: munda Et nec sanis nec infirmis hominibus valet ad comedendum preterquam jecor
11: que valet omnibus in comestione
12: Lampreda Est plus de calido aere quam de frigido habet naturam piscium et serpentum
13: quia aliquantulum venenosa est Et in cauda sua venenum gerit Et tamen duos
14: habet oculos quia foramina que quasi oculi in eo videntur oculi non sunt sed
15: tamen ceca foramina noctem diligit ac in cauernalis et in paludibus aquarum
16: libenter moratur et in mundis pascuis vtitur Et tam sanis quam infirmis hominibus
17: mala est Ac malam digestionem in stomacho parat atque in omnibus venis tem=
18: pestates excitat nec vlla vtilitas in ea est

19: Allec Assatum turiges est bene gratum ex solo capite facit tibi fercula quoque
20: duerieditorial expansion:  ̅ng brithering trofhering do weinet duering Nam allec de frigido
21: aere est sed instabilem et vagam naturam habet Et diem diligit infundo et sumitate
22: aquarum versatur et munda pascua querit et cum capitur ita que recens est homini ita
23: ad comedendum non valet quia eum faciliter intumescere facit Et ideo tam sanis
24: quam infirmis cum nouiter captus est ad comedendum nocius Sed cum postea sale
25: profunditur fetores que in eo sunt per sal minuuntur ita que tanto minus comeden=
26: tem ledit et eo sanius est

27: Hienach volgt ein Capitell von dem prot
28: Es spricht Rasis das vnteditorial expansion:  ̕er allem korneditorial expansion:  ̅n weitz das pest ist vnd darvmb das
29: prot dastu isset das soll sein von weitz vnd soll sein schoen vnd wolge=
30: packeneditorial expansion:  ̅n vneditorial expansion:  ̅d etwas gesaltzeditorial expansion:  ̅en vnd wol gedeßmet Related to 'desem', 'kleine Schnellwaage' (cf. DWB)? vnd soll eins odeditorial expansion:  ̕er zweÿreditorial expansion:  ̕r
31: tag zu dem mÿnsten alt sein Doch wiß das editorial expansion: dzdaz schoen prot das ein
32: wenig cleÿen hat macht zu stul geneditorial expansion:  ̅n Aviceneditorial expansion:  ̅na spricht . du solt nymeditorial expansion:  ̅mereditorial expansion:  ̕r
33: warmeditorial expansion:  ̅m brot essenn waneditorial expansion:  ̅n es swebt oben in dem mageneditorial expansion:  ̅n vnd mag nit
34: veditorial expansion:  ̕erdewet werdeneditorial expansion:  ̅n Ein ÿetlich brot das im wasser gesoteneditorial expansion:  ̅n ist vnd nit resem Related to 'rosem', 'rot' (cf. DWB)?
35: hat das macht den stein vnd we in dem leib vnd in der lebereditorial expansion:  ̅enn
36: Auch brot das in der pfanneeditorial expansion:  ̅n gepackeneditorial expansion:  ̅n ist als kuchlein das thut wee in
37: dem leib vnd mag nit wol veditorial expansion:  ̕erdewet werdeneditorial expansion:  ̅n Als brot das alt gepack=
38: eneditorial expansion:  ̅n ist das bringt grossenn sichtageneditorial expansion:  ̅n Ruͦckeneditorial expansion:  ̅n prot das ist das pest
39: nach dem weissenn vneditorial expansion:  ̅d macht zu stul geneditorial expansion:  ̅n Andeditorial expansion:  ̕er brot ist nit gesund
40: noch gut waneditorial expansion:  ̅n es speÿßt nit wol [65v] 01: Triticum Calidum est et plenus fructus Itaque in eo mullus defectus est Et cum recta
02: farina de tritico fit Tunc panis ex eadem farina factus sanis et infirmis bonus
03: Et rectum carnem et sangwinem in homine parat Sed qui drust medullam et symi=
04: laginem de eadem farina excutit et de eodem dunst panem facit Panis ille debilior

05: est quam qui de ipsa recta farina factus est Et quia dunst vires suas aliquam
06: tulum perdent et plus de slym in homine percit quam ipsa recta farina tritici Qui
07: autem triticum absque integris granis coquit Et non in molendino tutum etsic velud
08: alium cibum comedet iste nec bonam sangwinem nec carnem parat Et vix digeritur
09: Et sic infirmis non valet Et si sanus hoc comestum superare potit Sed tum siquis
10: vacuum terebrum habet et ob hoc ita in amnecia fatigatur velud freneticus
11: Accipe integra grana tritici et ea in aqua coque et deinde toto capiti
12: calidius supra pone et pannum de super liga Et sic cerebrum illius de succo illo ce=
13: plebitur vires suas et sanitatem recipiet Et sic fac donet ille ad mentem

14: suam redeat
15: Item Contra dolorem renum ex siccitate Et qui dolet in dorso et lumbis
16: Recipe grana tritici et in aqua coque et ita calida super locum illum pone
17: vbi dolent Et calore tritici vires illius pestis fugabit
18: Siligo Calidum est sed tamen frigidior est tritico Et multas vires habet
19: Panis autem ex eo factus sanis hominibus bonus est et eos fortes facit
20: Et illis eciam qui pingwes carnes habent bonus est quoniam carnes
21: eorum minuit et eos fortes parat Sed illis qui frigidum stomachum habent
22: et multum ex eo infirmantur grauis est quoque ipsorum debilitas illum ad diges=
23: tionem superare non valet Et ideo plurimum tempestatem in eis parat quia eum

24: vix digerere potent
25: Auena Calida acuti gustus excitit et fortis fumum letus ac sanus cibus
26: Sanis hominibus valet et letam mentem puram ac clarum intelectum eis parat bonam
27: calorem et bonos carnes eis facit Illis autem qui aliquamtulum infirmantur
28: valet tam in pone quam in farina ad comedendum eos qui non ledit Isti autem
29: qui multum frigidi et infirmi sunt ad comedendum non valet quia auena propter
30: calorem querit Et si isti in pane aut farina comederint in ventre eorum se simul
31: mollent et vires eis non dant quoniam frigide sunt
32: Sed qui Amneciam habet ex hm?te? Expansion unclear, superscript might be expunctuated. Et inde diuisam mentem et varias cogita=
33: tiones habent ita que aliquantulum omnes efficitur In asso balneo tamen auena

34: in aqua cocta totum corpus suum circumponat Et in eadem aqua in qua aue=
35: na cocta est ignitos lapides perfundat hoc sepius faciat et ad se re

36: uertetur et sanitatem recipiet
37: Ordeum frigidum est ita que frigidius et debilius est prefatis frugibus Et
38: si comeditur aut in pane aut in farina tam sanos quam infirmos ledit quia
39: tantas vires non habet ut cetera grana frugum [66r] 01: Sed infirmus qui iam toto corpore deficit ordeum in aqua fortiter coquat et aquam illam
02: in doleum fundat ac in ipsam balneum recipiat et hoc sepe faciat dum sanetur Et carnes corporis
03: sui recipiet ac ad sanitatem perveniet Qui eciam tantum infirmatur quod panem comedere non
04: potest Ordeum et auenam equali pondere recipiat et modicum feniculi addat modicum
05: que segiminis et simul in aqua coquat Et postquam coquitur succum illum colat Et ipsum
06: velud vis pro comestione panis bibat Et faciat donec conualescat
07: Item Contra duriciam faciei et quis apperam cutem habet Et cui venti nocent Ordeum in
08: aqua coquat et tunc cum aqua illa perpannum colata et temperate calida in facie
09: se leniter lauet et cutis eius sibi lenis et sanus erit et pulchrum colorem ha=
10: bebit Et si caput hominus frigus est aut infirmum tali iam dicta aqua sepius

11: lauet et sanetur
12: Spelta Optimum granum est calidum et pingwe vertuosum est et sanius alys
13: granis Et cum comedenti rectam carnem et rectum sangwinem facit atque letam
14: mentem Et gaudium in mente hominis facit Et quomodocumque comedatur siue
15: in pane suce in alys cibis bona et suanis [Sic! Recte: sanis.] est
16: Item Si quis adeo infirmus esset qui pre [Sic! Recte: per.] infirmitate comedere non posset Acci=
17: piat integra grana speltzenum et ea in aqua coque segimine addito et

18: vitello oui Ita ut propter meliorem saporem libenter comedi posset Et detur in=
19: firmo ad comedendum Et eum ut bonum et sanum vngentum nutrius sanat

20: Pisa frigida et aliquantulum flegmatica exitit pulmonem aliquantulum
21: dempffet sed tamen hominum qui calide nature est bona est ad comedendum
22: et fortem illum facit Ille autem existens frigide nature et infirmus non valet ad diges=
23: tionem quia multum in eo schleym parat

24: Faba Calida est sanis fortis que hominibus bona ad comedendum et melior
25: quam pisa Nam si infirmi fabam comedunt eos non multum ledit quoque tantum lino=
26: rem in eis non parat sicut pisa facit . Farina enim fabe bona est es vtilis

27: tam infirmo quam sano homini quia lenis est et faciliter digeri potest Et quis
28: in visteribus dolet fabam in aqua coquat modico segimine aut oleo addito
29: et seperata faba prodium eius calide sorbeant et hoc sepe faciat et hominem
30: internius sanat
31: Lens Est frigida et comesta nec medullam hominis nec sangwinem nec
32: carnem ei augmentat nec vires ei tribuit sed tantum vanitatem ventris implent
33: infirmos humores ad procellam in hominibus excitat
34: Hirsch Frigidum est et modicum calidum quia nec sangwinem nec carnem auget
35: in homine nec vires eis tribuit sed tantumodo ventrem eius implet et tantum famem
36: in eo minuit qui gustum refatilacionis non habent Sed et cerebrum hominis
37: aquosum facit et stomachum eius tepidum ac tardum parat Et humoribus qui
38: in homine sunt procellam incutit nec sanum est homini ad comedendum
39: Haniff Calidum extitit et cum aer nec multum calidus nec frigidus est cres=
40: cit . et ita eciam natura ipsius est et semen eius sanitatem habet et sanabile est
01: [66v] 01: sanis hominibus ad comedendum Et in stomacho eorum lene est et vtile Itaque
02: egritudines stomachu aliquantulum auffert et faciliter digeri potest atuqe malos
03: humores minuit Et humores bonos confortat Sed tamen qui in capite inf infirmus
04: est Et qui vacuum habet cerebrum Si comederit aliquantulum dolorem senciet
05: in capite Sed qui sanum caput habet et bonum cerebrum non ledit Sed qui infirmatur
06: huic eciam modicum dolerem in stomacho facit Qui autem moderate infirmus est
07: non ledit hunc
08: Hienach volgt ein Capittel vonn dem fleisch
09: Iteditorial expansion:  ꝭem fleÿsch ist ein speÿse do des menscheneditorial expansion:  ̅n leib allermeist von gespeißt
10: wirt vnd in feist vnd starck macheditorial expansion:  ̅en Doch ist es nit gut den lewteneditorial expansion:  ̅n
11: die Ritig sein odeditorial expansion:  ̕er sust vol plutz sein Wiß das als fleisch alter tier
12: oder die do iueditorial expansion:  ̅nge tier in in trageneditorial expansion:  ̅n vnd auch alter vogel als alte hunereditorial expansion:  ̕r
13: vnd alte hanneneditorial expansion:  ̅n vnuetz ist Vnd als veists fleisch waneditorial expansion:  ̅n das schavmet
14: in dem mageneditorial expansion:  ̅n vnd macht den menscheneditorial expansion:  ̅n vnlustig zu essenn Als ge
15: prateneditorial expansion:  ̅n fleisch das speÿst wol vnd ist gesund doch wirt es kawm
16: veditorial expansion:  ̕erdewt vnd ist den mensche gut die den vil plutz enget vnden an
17: vnd maeditorial expansion:  ̅n soll kein ander speiß essenn weneditorial expansion:  ̅n maeditorial expansion:  ̅n das selbig isset spreditorial expansion:  ̅icht
18: Rasis Gebrateneditorial expansion:  ̅n fleisch an dem das ist ein grobe speÿß vnd macht
19: sat vnd wirt kaum veditorial expansion:  ̕erdewet vnd macht veist in dem leib so es mageditorial expansion:  ̕er
20: ist Gesotteneditorial expansion:  ̅n fleisch ist das gesundest wie maeditorial expansion:  ̅n das bereitteneditorial expansion:  ̅n mag
21: Doch thut maeditorial expansion:  ̅n ein wenig essigs in das wassereditorial expansion:  ̕r darInneeditorial expansion:  ̅n es seudt
22: so ist es nuetz den lewteditorial expansion:  ̅en die ein heisse leberneditorial expansion:  ̅n habeneditorial expansion:  ̅n oder die
23: zu vil Rubeaeditorial expansion:  ̅m coleraeditorial expansion:  ̅m habeneditorial expansion:  ̅n odeditorial expansion:  ̕er das vbergel habeditorial expansion:  ̅en
24: Jueditorial expansion:  ̅nghuener Es spricht Aueditorial expansion:  ̕errois das vndeditorial expansion:  ̕er allenn vogelneditorial expansion:  ̅n ein Iunge
25: henne die do feist ist der gesundest vogel ist vnd hat die eÿgen=
26: schafft das die machet gut natureditorial expansion:  ̕r vnd die brue do voeditorial expansion:  ̅n thut editorial expansion: dzdaz selb
27: vnd ist nuetz den aussetzigeneditorial expansion:  ̅n menscheneditorial expansion:  ̅n vnd vndeditorial expansion:  ̕er allen henneeditorial expansion:  ̅n die
28: nÿe kein eÿ geleit die sein gut die annderneditorial expansion:  ̅n sein nit gut Das hirneditorial expansion:  ̅n
29: der Iungeneditorial expansion:  ̅n henneeditorial expansion:  ̅n macht wachßeneditorial expansion:  ̅n des menschen hirneditorial expansion:  ̅n vnd macht
30: gut sÿnne vnd wert das plut von der nasen von dem gepresteditorial expansion:  ̅en
31: des hirnes
32: Rephun Est frigide nature atque domestica galina perdice frigidior est
33: caro eus infirma non est sed fragilis Et comesta sanos non multum ledit
34: Infimis autem non valet quia fat sleÿmig Accipe fel eius et veteri aruine
35: comisce Et in cuius cute pedicule exterius de sudore carnis crescunt illi
36: se cum eo sepe pervngant et cutem eius pertransit et vlterius non crescunt
37: Rephuner sein gar gesund vnd spricht Rasis das sie die eÿgenschaft
38: habeneditorial expansion:  ̅n wie maeditorial expansion:  ̅n sie isset gesoteneditorial expansion:  ̅n oder geprateneditorial expansion:  ̅n so veditorial expansion:  ̕ertreibeditorial expansion:  ̅en sie die
39: boesen feuchtigkeit von dem mageneditorial expansion:  ̅n vnd all faul speÿß vnd stopffeneditorial expansion:  ̅n
40: sie den leib [67r] 01: Pirckhunn 'nn' one stroke too few. Eandem naturam habet sicut etiam dictum preter hoc quod caro ipsius melius
02: valet tam infirmis quam sanis ad comedendum quam caro precedentis
03: Awerhun calidum et aliquantulum humidum est Et ideo tam infirmis quam sanis
04: in comestione bonus est Et si maden Abbreviation mark unclear. aut alÿ vermes hominem comedunt
05: Vesicam vehimes puluerisa et de tali puluere in locum vlterum pone et cum gu=
06: tauerint morientur

07: Durteltaub Ist ein edle speiß waneditorial expansion:  ̅n also spricht Aveditorial expansion:  ̕errois vnd Raeditorial expansion: sisß sie mach=
08: en gut sÿnne vnd gut gedechtnuß Aber annder taubeneditorial expansion:  ̅n macheneditorial expansion:  ̅n
09: enczundt plut vnd den Riteneditorial expansion:  ̅n Iung taubeneditorial expansion:  ̅n spricht Rasis die ster=
10: cken naturlich hitz Aber alt tawben sein nuetz den menscheneditorial expansion:  ̅n die
11: den boesen sichtageneditorial expansion:  ̅n habeditorial expansion:  ̅en Oder die das parliß geschlageneditorial expansion:  ̅n hat maeditorial expansion:  ̅n
12: soll sie mit speck mit wachalterneditorial expansion:  ̅n vnd salbej fulleneditorial expansion:  ̅n vnd prateneditorial expansion:  ̅n
13: Iteditorial expansion:  ꝭem Staren vnd fasant vnd alle vogel die wachalterneditorial expansion:  ̅n essenn die
14: sein alle gesund
15: Space left blank: the respective bird name was meant to be added later. Die sein hitzig vnd macheneditorial expansion:  ̅n vnlustigk zu essenn vnd
16: boese materig vnd das thun auch alle wasser vogel die in dem wasseditorial expansion:  ̕er
17: woneditorial expansion:  ̅nent Als Reÿgeditorial expansion:  ̕er vnd wild enteneditorial expansion:  ̅n vnd mancherley vogel
18: Hienach volgt Ein capittel von allerleÿ fleisch der Tier
19: Nun will is ich sprecheneditorial expansion:  ̅n zu dem Erstenn das zigenn fleisch vnd
20: Iung henneeditorial expansion:  ̅n fleisch das aller pest ist Also spricht Aveeditorial expansion:  ̕rrois vnd Raeditorial expansion: sisß
21: das in im selber kein poßheit hat vnd macht gut plut vnd ist doch
22: nit gut den lewteneditorial expansion:  ̅n die groß arbeit habeditorial expansion:  ̅en noch kein ander zart
23: speiß waneditorial expansion:  ̅n mang starcker arbeitteditorial expansion:  ̕er veditorial expansion:  ̕erdirbt do voeditorial expansion:  ̅n in dem leib Als in
24: muessig gengereditorial expansion:  ̕rneditorial expansion:  ̅n vnd krannckeneditorial expansion:  ̅n lewteditorial expansion:  ̅en veditorial expansion:  ̕erdirbt starck speÿß
25: Wideren fleÿsch vnd hemlen fleisch die do Iueditorial expansion:  ̅ng sein vnteditorial expansion:  ̕er ein Iareditorial expansion:  ̕r
26: oder Ierig sind die sein darnach die pesteneditorial expansion:  ̅n vnd kalbfleÿsch editorial expansion: dzdaz do
27: Iung ist vndeditorial expansion:  ̕er eim Iareditorial expansion:  ̕r odeditorial expansion:  ̕er Ierig odeditorial expansion:  ̕er das do sawig sawget
28: Iteditorial expansion:  ꝭem Rindt fleÿsch speÿst sereditorial expansion:  ̕r vnd macht dick vnd grob plut vnd ist
29: nutz den lewteneditorial expansion:  ̅n die do groß arbeit thun vnd schadt allen men=
30: scheneditorial expansion:  ̅n die do melancolici sein vnd vil trawrigeditorial expansion:  ̕er trawm vnd ge=
31: dencken haben
32: Sweins fleisch Es sej wild odeditorial expansion:  ̕er zam das dewet maeditorial expansion:  ̅n schiereditorial expansion:  ̕r vnd speist
33: sereditorial expansion:  ̕r wol Aber es macht schleÿm vnd ist ein grobe speÿß vnd das
34: pest an dem swein das sein die fuß das maul die oren vnd der
35: zagell
36: Iteditorial expansion:  ̅em du solt kein marck es sej in vogelneditorial expansion:  ̅n oder anderneditorial expansion:  ̅n tiereditorial expansion:  ̅en essenn
37: waneditorial expansion:  ̅n es macht den swindel in dem haubt vnd ein boese gedechtnuß
38: dastu der ding veditorial expansion:  ̕ergissest die du vor gehoert oder geleszen hast [67v] 01: Vndeditorial expansion:  ̕er den wilden tiereditorial expansion:  ̅en ist kein gesunder tier nit daneditorial expansion:  ̅n rechgeÿß vnd rech=
02: boeck waneditorial expansion:  ̅n sie behueteneditorial expansion:  ̅n den menscheneditorial expansion:  ̅n vor dem Riteneditorial expansion:  ̅n Als do spricht Al=
03: bertus vnd treibt auß vnsereditorial expansion:  ̅em leib den regen wurmeditorial expansion:  ̅m
04: Iteditorial expansion:  ꝭem Eins altenn hirschen fleÿsch vnd hasen fleisch macht melancolej
05: poeß trawm vnd poeß gedennckeneditorial expansion:  ̅n Doch eins hasen gebroteneditorial expansion:  ̅n genert
06: den menscheneditorial expansion:  ̅n den das parliß geschlageneditorial expansion:  ̅n hat
07: Iteditorial expansion:  ꝭem Eins ÿgels fleÿsch ist gut aussetzigeneditorial expansion:  ̅n menscheneditorial expansion:  ̅n Wer seine
08: dermeditorial expansion:  ̅m dereditorial expansion:  ̕ret vnd zu puluer macht vnd sein ein wenig isset den macht
09: es pruntzeditorial expansion:  ̅en ob er sust nit mag
10: Eichhorneditorial expansion:  ̅n fleÿsch ist gesund Wiß auch editorial expansion: dzdaz ÿetzlich fleÿsch souil editorial expansion: dzdaz
11: iueditorial expansion:  ̅nger ist alsouil ist es auch gesundereditorial expansion:  ̕r es soll auch wededitorial expansion:  ̕er zu feist
12: noch zu mager sein
13: Iteditorial expansion:  ꝭem das hertz an eineeditorial expansion:  ̅m ÿetlicheneditorial expansion:  ̅n tier ist vndewig vnd speist nit wol
14: Aber das hirneditorial expansion:  ̅n kelt vnd macht vnlustig zu esseneditorial expansion:  ̅n vnd schadt
15: dem mageneditorial expansion:  ̅n vnd soll maeditorial expansion:  ̅n es nymeditorial expansion:  ̅mereditorial expansion:  ̕r anders essenn daneditorial expansion:  ̅n vor andeditorial expansion:  ̕er
16: speÿß
17: Iteditorial expansion:  ꝭem das haubt ist ein grobe speiß es speißt vast vnd hitzigt vast
18: es bringt den grymeditorial expansion:  ̅meeditorial expansion:  ̅n in dem leib vnd den Riteneditorial expansion:  ̅n vnd sterckt
19: das plut vnd soll maeditorial expansion:  ̅n es nymeditorial expansion:  ̅mereditorial expansion:  ̕r essenn daneditorial expansion:  ̅n in dem wintteditorial expansion:  ̕er so
20: grosse kelt ist
21: Iteditorial expansion:  ꝭem die leberneditorial expansion:  ̅n das miltz vnd die nÿreditorial expansion:  ̅en aller tier die sein vndewig
22: vnd bringeneditorial expansion:  ̅n dem menscheneditorial expansion:  ̅n vil sichtageneditorial expansion:  ̅n
23: Von viererleÿ speÿß soltu nuetzeditorial expansion:  ̅en oder essenn vnd du solt auch wissenn
24: ÿssest du hitzige speÿß als pfeffereditorial expansion:  ̕r czwifelneditorial expansion:  ̅n vnd knoblauch die vereditorial expansion:  ̕r=
25: prenneneditorial expansion:  ̅n dir dein plut auch krebs Issestu aber dinck die sereditorial expansion:  ̕r
26: kueleneditorial expansion:  ̅n als lattich vnd wurtzelneditorial expansion:  ̅n vnd die dem geleich sein an
27: kelten die toetteneditorial expansion:  ̅n dir dein plut vnd macheneditorial expansion:  ̅n es gerÿnneneditorial expansion:  ̅n Sein
28: aber die ding zu wesserig an in selbs die du issest Als kurbiß
29: dÿ macheneditorial expansion:  ̅n dir faul plut in dem leib Sein sie aber veditorial expansion:  ̕ergifftig
30: als swameneditorial expansion:  ̅n so toetten sie dich macheneditorial expansion:  ̅n sie aber zu vil feuchtig=
31: keit in dem menscheneditorial expansion:  ̅n so wirt faul materig in im Als czwifell
32: pfirsing vnd dem geleich
33: Iteditorial expansion:  ̅em dereditorial expansion:  ̕rent aber die dinck zu sereditorial expansion:  ̕r Als pfeffereditorial expansion:  ̕r peterlein vnd encian
34: vnd ÿsopp wiewol dise ding gut sein so maeditorial expansion:  ̅n sie veditorial expansion:  ̕ermischeeditorial expansion:  ̅nt mit
35: annderneditorial expansion:  ̅n gutteneditorial expansion:  ̅n dingeneditorial expansion:  ̅n die feuchtigkeit bescheidenlich bringeneditorial expansion:  ̅n
36: doch der sie vil veditorial expansion:  ̕ermischt so krencken sie des menschen krafft vnd
37: speÿßen auch nit
38: Ist es abereditorial expansion:  ̕r dastu issest zu feiste ding es sej visch odeditorial expansion:  ̕er fleÿsch so swÿmbt
39: es dir oben in dem mageneditorial expansion:  ̅n vnd macht das sich die speÿß nit veditorial expansion:  ̕erdewt [68r] 01: Issestu aber die speÿß sereditorial expansion:  ̕r gesaltzeneditorial expansion:  ̅n so speist sie dir nit vnd veditorial expansion:  ̕erprennt dir dein
02: plut vnd veditorial expansion:  ̕erderbt dir den mageneditorial expansion:  ̅n vnd die speÿß darInneeditorial expansion:  ̅n vnd krenckt dir
03: dein gesicht Ist sie aber zu suß so beschliesseneditorial expansion:  ̅n sie dir dein leib vnd ande=
04: re gelider do von vil grosser schedeneditorial expansion:  ̅n kumeditorial expansion:  ̅meneditorial expansion:  ̅n Sein aber die ding pitteditorial expansion:  ̕er
05: die du issest noch speissen sie dich nit vnd machen dir wededitorial expansion:  ̕er fleysch
06: noch plut vnd kumbt dir zu schadeneditorial expansion:  ̅n
07: Iteditorial expansion:  ꝭem Eßigt aber die speÿß zu sereditorial expansion:  ̕r das zu vil essigs darInneeditorial expansion:  ̅n ist odeditorial expansion:  ̕er ser schmeckt
08: als essig so macht sie dich alt vnd schier sterbeneditorial expansion:  ̅n
09: Iteditorial expansion:  ̅em Stopffet dich abereditorial expansion:  ̕r die speÿß ? zu sere die du issest vnd ist das nit
10: seuerlet als kueteneditorial expansion:  ̅n so ist es dir schad Dar von spricht ein grosser meÿsteditorial expansion:  ̕er
11: die speÿß die dem menscheneditorial expansion:  ̅n wol kumeditorial expansion:  ̅meneditorial expansion:  ̅n das ist eins lemleins
12: fleÿsch das ein Iars alt ist oder darvndereditorial expansion:  ̕r zigen fleÿsch vnd kalb
13: fleisch vnd einß saugendeneditorial expansion:  ̅n kelbleins vnd huner die etwas groß sein
14: vndeditorial expansion:  ̕er eineeditorial expansion:  ̅m Iareditorial expansion:  ̕r vnd die keine eÿer gelegt habeneditorial expansion:  ̅n vnd koppawn Rephuneditorial expansion:  ̕er
15: vnd weiche eÿereditorial expansion:  ̕r vnd schueppet fisch die in fließendeneditorial expansion:  ̅n wasserneditorial expansion:  ̅n sein
16: ganngeneditorial expansion:  ̅n vnd all clein vogel die maeditorial expansion:  ̅n gemeinglich isset vnd weitzeditorial expansion:  ̅en
17: brot das mit roßineneditorial expansion:  ̅n ist gemacht vnd das czweijer oder dreÿer tag
18: alt sind vnd ein wenig gesaltzeneditorial expansion:  ̅n ist
19: Hienach volget Ein Capittel vonn dem getranck
20: Iteditorial expansion:  ̅em dein Tranck soll sein alter wein der lautteditorial expansion:  ̕er seÿ vnd kein neweneditorial expansion:  ̅n
21: wein der do trueb sej vnd solt den wein mit ein wenig wasser = Hyphen symbol at the end of the line uncelar.
22: mischeneditorial expansion:  ̅n Aber in dem winter laß den wein ein wenig warmeditorial expansion:  ̅m werneditorial expansion:  ̅n
23: Ee dann du in trinckest in dem winter das ist von sandt katherieditorial expansion:  ̅na
24: tag piß zu sandt peters tag so die stoerch komeneditorial expansion:  ̅n Dein speÿß soll
25: auch warmeditorial expansion:  ̅m sein vnd nit kalt vnd solt daneditorial expansion:  ̅n esseneditorial expansion:  ̅n fleÿsch vnd speiß
26: die sereditorial expansion:  ̕r vnd fast speÿßt Als hamel fleisch eins iars alt Wiltu
27: aber essenn rintfleÿsch hasenn hirßeneditorial expansion:  ̅n vnd sweÿneneditorial expansion:  ̅n fleÿsch ob dir
28: diser tier fleÿsch anders nit schadeneditorial expansion:  ̅n Als vor geschribeditorial expansion:  ̅en stet vonn
29: disen tiereditorial expansion:  ̅en nuetzeditorial expansion:  ̅en vnd schadeneditorial expansion:  ̅n Auch soltu zu der Zeit mer esseneditorial expansion:  ̅n
30: daneditorial expansion:  ̅n zu keiner zeit des ganntzeditorial expansion:  ̅en Iars Wann von der ewssereditorial expansion:  ̅enn
31: kelt wirt die natuerlich hitz ÿnneeditorial expansion:  ̅n behalteneditorial expansion:  ̅n in dem mageneditorial expansion:  ̅n vneditorial expansion:  ̅d
32: in dem hertzeditorial expansion:  ̅en in der leberneditorial expansion:  ̅n vnd nÿmbt die dewende crafft zue
33: vnd wirt starck
34: Iteditorial expansion:  ꝭem In dem sumeditorial expansion:  ̅mer das ist vonn sandt vrbans tag piß auff vnsereditorial expansion:  ̕r
35: fraweneditorial expansion:  ̅n tag den ersteneditorial expansion:  ̅n So soltu essenn die speÿß die dich nit zu=
36: sereditorial expansion:  ̕r speÿßt noch zu sat macht als zigeneditorial expansion:  ̅n fleÿsch oder eins Iungeditorial expansion:  ̅en
37: lemleins oder einß sawgendeneditorial expansion:  ̅n kalbs oder eins hemels der nit
38: Ierig seÿ vnd Iungs cleins kraut als penet odeditorial expansion:  ̕er lattich gesoteneditorial expansion:  ̅n vnd etweneditorial expansion:  ̅n [68v] 01: ein wenig zu vesper zeit so du wol magst essenn dar auff zu stund an ro=
02: henn lattich mit essig
03: Iteditorial expansion:  ̅em hastu nit ein zu kalteneditorial expansion:  ̅n mageneditorial expansion:  ̅n So du anhebst zu essenn in dem
04: fruemol so magstu rettich kirscheneditorial expansion:  ̅n odeditorial expansion:  ̕er amerelleneditorial expansion:  ̅n essenn vnd darauf
05: ander speÿß waneditorial expansion:  ̅n dise ding keltenn dich vnd machen dich feucht
06: Als dich die zeit macht heÿß vnd dureditorial expansion:  ̕r vnd macheneditorial expansion:  ̅n dich sweÿssenn
07: vnd die kirschen veditorial expansion:  ̕erswendeneditorial expansion:  ̅n in dir die vbergelle Doch soltu ir nit zu
08: vil essenn dastu den mageneditorial expansion:  ̅n nit zu sereditorial expansion:  ̕r keltest der besundeditorial expansion:  ̕er
09: zu der selben zeit kalt vnd kranck ist
10: In dem herbst das ist von vnsereditorial expansion:  ̕r frawen tag gepurt piß zu sandt
11: katherina tag So soltu ein wenig obs essenn vnd waß du von
12: obß issest das soll etwas messiger hitz bringeneditorial expansion:  ̅n als mandel vnd
13: gruen nuß messig geessenn
14: In dem lentzeneditorial expansion:  ̅n das ist vonn sandt peters tag so die stoerch komeneditorial expansion:  ̅n
15: piß zu sandt vrbans tag So soltu messig sein mit essenn vnd
16: zarte speÿß essenn daneditorial expansion:  ̅n vor in dem winteditorial expansion:  ̕er hastu dich vberesseneditorial expansion:  ̅n
17: Iteditorial expansion:  ꝭen Du solt auch wissenn welche zeit in dem iareditorial expansion:  ̕r dir schad ist
18: kummeneditorial expansion:  ̅n in deÿnen mageditorial expansion:  ̅en von feistem fleisch oder fischeneditorial expansion:  ̅n So soltu
19: dar auff essenn pirneditorial expansion:  ̅n oder keß Nach den vischen nueß vnd pirneditorial expansion:  ̅n
20: Nach dem fleisch keß vnd pirneditorial expansion:  ̅n Doch soltu nymeditorial expansion:  ̅mer essenn gruen
21: obs daneditorial expansion:  ̅n an dem tag so du sereditorial expansion:  ̕r gegangeditorial expansion:  ̅en hast vnd wenn du grossereditorial expansion:  ̕r
22: hitz in dem mageneditorial expansion:  ̅n enpfindest Vnd in dem sumeditorial expansion:  ̅mer soltu ir wenig esseditorial expansion:  ̅en
23: odeditorial expansion:  ̕er ein gut weil dar auff nichts anders essenn Waneditorial expansion:  ̅n es spricht Avi=
24: ceneditorial expansion:  ̅na wie wol das grun obs als pflawmeeditorial expansion:  ̅n vnd kricheneditorial expansion:  ̅n vnd kirscheditorial expansion:  ̅en
25: die do sawer sein vnd amerellen wie wol die nuetz sein vnd den
26: lewten die do groß arbeit habenn vnd der vil Colera hat das
27: hicziget den mageditorial expansion:  ̅en doch macht sie des menscheneditorial expansion:  ̅n plut wasserig
28: vnd faul Dar vmb spricht er das die menscheneditorial expansion:  ̅n die mancher=
29: leÿ vnd vil obs essenn das sie dick den Ritteneditorial expansion:  ̅n gewÿnneeditorial expansion:  ̅n vnd
30: das tut kein ander obs daneditorial expansion:  ̅n das grun ist mereditorial expansion:  ̕r dan ich hie geneeditorial expansion:  ̅nt
31: hab vnd ist nÿemand gesund als der selbig meÿster meÿnt wanneditorial expansion:  ̅e
32: es macht alwegeneditorial expansion:  ̅n des menschen plut faul editorial expansion: &cetc.
33: Iteditorial expansion:  ꝭem wiß auch das zarte warme speÿß den menscheneditorial expansion:  ̅n lengeditorial expansion:  ̕er in gesueditorial expansion:  ̅nt=
34: heÿt behelt daneditorial expansion:  ̅n grob kalt speÿß Als Rintfleisch sweÿneneditorial expansion:  ̅n fleisch
35: vnd hirß die sein den schad waneditorial expansion:  ̅n maeditorial expansion:  ̅n mag sie nit liederlich ver=
36: deweneditorial expansion:  ̅n Also ist eineeditorial expansion:  ̅m starckeneditorial expansion:  ̅n menscheneditorial expansion:  ̅n der eineeditorial expansion:  ̅n gutteditorial expansion:  ̅en mageneditorial expansion:  ̅n
37: hatt vnd ser arbeit vnd zart speÿß ist Iunge huner zigeneditorial expansion:  ̅n vnd kalp=
38: fleÿsch dick geesseneditorial expansion:  ̅n ist in vngesund waneditorial expansion:  ̅n es veditorial expansion:  ̕erdirbt vnd fault in= [69r] 01: dem mageneditorial expansion:  ̅n
02: Iteditorial expansion:  ̅em hastu feist fleÿsch gessenn das dir vebel bekueditorial expansion:  ̅mmeneditorial expansion:  ̅n ist so iß dar
03: auff pirneditorial expansion:  ̅n vnd keß Iteditorial expansion:  ̅em hastu veditorial expansion:  ̕ersaltzne speÿß gessenn dar auff soltu esseditorial expansion:  ̅en
04: suß oepffel Du solt nyeditorial expansion:  ̅mmereditorial expansion:  ̕r zart speiß vnd grob vber ein tisch essenn
05: oder du solt die zarteneditorial expansion:  ̅n speÿß vor essenn Als weiche eÿer Iunge huner
06: vnd clein vogel wider rintfleÿsch sweine fleÿsch noch wilpret gesoteneditorial expansion:  ̅n
07: oder geprateneditorial expansion:  ̅n fleÿsch soltu nyeditorial expansion:  ̅mmer essenn annders die zart speÿß swÿmt
08: ob der grobeneditorial expansion:  ̅n vnd fault daneditorial expansion:  ̅n in dem mageneditorial expansion:  ̅n Auiceneditorial expansion:  ̅na spricht nach grosseditorial expansion:  ̕er
09: arbeit oder so der mensch fast ist gangeneditorial expansion:  ̅n vber felt so soll er keÿneeditorial expansion:  ̅n
10: visch darnach essenn Auch spricht Auiceneditorial expansion:  ̅na das kein ding sched=
11: lichereditorial expansion:  ̕r vnd boser sej daneditorial expansion:  ̅n ob eineeditorial expansion:  ̅m tisch mangerlej speÿß essenn vnd
12: lanng dar ob sitzeneditorial expansion:  ̅n Als visch fleÿsch vnd krebs editorial expansion: &cetc.
13: Hie nach volgen Etliche oel warczu die gut sein vnd wie man die be=
14: reuten vnd machen soll

15: Iteditorial expansion:  ̅em Also mach Rosen oel Nÿm iij editorial expansion: libra pawmoels vnd j editorial expansion: libra rosen pleter
16: vnd thue das in ein glaß oder in eineeditorial expansion:  ̅n hafen der glesen seÿ vnd mach
17: das oben gantz eben zu vnd henck das an die suneditorial expansion:  ̅nen dreÿssig tage
18: vnd darnach trueck es durch ein tuch Das oel ist zumol gut fureditorial expansion:  ̕r alle hitz
19: die dem menschen kumbt in der kranckheÿt So maeditorial expansion:  ̅n die wipron vnd die
20: stirneditorial expansion:  ̅n do mit bestreicht magstu nit gehabeditorial expansion:  ̅en pawmol So nÿm gut meÿen putterneditorial expansion:  ̅n
21: vnd ein vntz wachs zu laß das allererst vnd thue es daneditorial expansion:  ̅n zusaeditorial expansion:  ̅mmeneditorial expansion:  ̅n maneditorial expansion:  ̅n
22: sagt das es pesser sej daneditorial expansion:  ̅n das erste
23: Lilgen oel Das hat geleich die selbeneditorial expansion:  ̅n krafft vnd ist auch gleich zu den
24: dingen gut als das rosenoel
25: Barrago heÿßt grueditorial expansion:  ̅ntletiche das macht maeditorial expansion:  ̅n als das rosenoel das hilfft
26: fureditorial expansion:  ̕r aller hand seucheneditorial expansion:  ̅n die von hitz komeneditorial expansion:  ̅n waneditorial expansion:  ̅n es ist vil kelter natur
27: daneditorial expansion:  ̅n das veiol oel odeditorial expansion:  ̕er rosen oel
28: Iteditorial expansion:  ̅em Barrago heÿßt scharlaÿ darvmb heÿßt das oel Barragmatueditorial expansion:  ̅m oleueditorial expansion:  ̅m voeditorial expansion:  ̅n
29: des scharlas plumeeditorial expansion:  ̅n das macht maeditorial expansion:  ̅n geleich als vor geschriben stet das
30: ist ein teÿl wermereditorial expansion:  ̕r daneditorial expansion:  ̅n das annder voeditorial expansion:  ̅n natureditorial expansion:  ̕r vneditorial expansion:  ̅d ist gut den die an
31: der quartan arbeitteneditorial expansion:  ̅n vnd alle des hertzeneditorial expansion:  ̅n tragkeit vnd das vndeditorial expansion:  ̕erstandeditorial expansion:  ̅en
32: zweÿfel an den sÿnneneditorial expansion:  ̅n vnd doch nit gareditorial expansion:  ̕r vnsinig sein
33: Oleueditorial expansion:  ̅m Iusquiani Macht maeditorial expansion:  ̅n also Iusquianum heÿßt pilsenn Fuelle eineeditorial expansion:  ̅n hafeditorial expansion:  ̅en
34: mit dem sameneditorial expansion:  ̅n der locher hab der new ist vnd die koeplichen vnd
35: pletereditorial expansion:  ̕r zu schnitteneditorial expansion:  ̅n Nÿm eineeditorial expansion:  ̅n anderneditorial expansion:  ̅n hafen vnd grab den vnteditorial expansion:  ̕er die
36: erdeneditorial expansion:  ̅n vnd setz den ersten locheretteditorial expansion:  ̅en auff den die erdeneditorial expansion:  ̅n vnd stopff es
37: wol zu das nichtz dar ein felt vnd deck daneditorial expansion:  ̅n die erden veber die Zweneditorial expansion:  ̅n [69v] 01: hefen vnd laß die ein Iareditorial expansion:  ̕r steneditorial expansion:  ̅n Weneditorial expansion:  ̅n das Iareditorial expansion:  ̕r vmb kumbt so nÿms her auß so
02: vindestu schoneditorial expansion:  ̅n vnd lautereditorial expansion:  ̕r oel in dem vndersten hafen Das oel ist gareditorial expansion:  ̕r gut zu
03: allerleÿ seucheneditorial expansion:  ̅n die von hitz komeneditorial expansion:  ̅n waneditorial expansion:  ̅n es kelt sereditorial expansion:  ̕r
04: Ich hab ÿeczund gesagt von den oelen die kalter natur sein Nueditorial expansion:  ̅n will ich sageditorial expansion:  ̅en
05: von den die heÿsser natureditorial expansion:  ̕r sein
06: Loroell Das mach also Nÿm lorbereditorial expansion:  ̕r vnd auch die pletereditorial expansion:  ̕r ob du sie gehabeditorial expansion:  ̅en
07: magst stoß sie vnd seud sie mit wassereditorial expansion:  ̕r sereditorial expansion:  ̕r vnd das oeberst nÿmbt maeditorial expansion:  ̅n ab
08: vnd behelt es das ist gut fureditorial expansion:  ̕r die kalten gicht vnd fureditorial expansion:  ̕r alle seucheneditorial expansion:  ̅n die
09: voeditorial expansion:  ̅n kalten dingeneditorial expansion:  ̅n komeneditorial expansion:  ̅n waneditorial expansion:  ̅n es ist heÿß in dem dritteditorial expansion:  ꝭen grad
10: Oleueditorial expansion:  ̅m puleginueditorial expansion:  ̅m das macht maeditorial expansion:  ̅n vonn polëy das ist heÿß in dem vierden grad
11: Nÿm poleÿ so er pluet vnd seud den mit oel als hie vor geschriben stett
12: vnd temeditorial expansion: perir es pej dem feweditorial expansion:  ̕err ÿe lengereditorial expansion:  ̕r es seudt ÿe pesser es wirt So soll
13: mans daneditorial expansion:  ̅n auß zwingeneditorial expansion:  ̅n vnd behalteneditorial expansion:  ̅n
14: Oleueditorial expansion:  ̅m sambucueditorial expansion:  ̅m Sambucus heÿßt holdereditorial expansion:  ̕r der ist heÿß an dem dritteneditorial expansion:  ̅n grad
15: das oel macht maeditorial expansion:  ̅n von holdereditorial expansion:  ̕r plut vnd seudt es auch als ir veditorial expansion:  ̕ernomeneditorial expansion:  ̅n habt
16: mit oel vnd ist gut als die anderneditorial expansion:  ̅n die heÿß sein Auch ist ein ander
17: oel von holder das ist kalter natureditorial expansion:  ̕r das macht maeditorial expansion:  ̅n von den perneditorial expansion:  ̅n die
18: maeditorial expansion:  ̅n veber mer bringt der vindt maeditorial expansion:  ̅n hie nicht
19: Oleueditorial expansion:  ̅m Nardinueditorial expansion:  ̅m Das fleuß in Indea auß eineeditorial expansion:  ̅m stein nit als man sagt Maneditorial expansion:  ̅n
20: macht es also man nÿmbt spicanardi gantz vnd seudt in in wasser mit oel
21: als ir vor veditorial expansion:  ̕ernomeneditorial expansion:  ̅n habt zu eineeditorial expansion:  ̅m stampfftenn wein vnd lest es darnach
22: czweintzig tag darInneeditorial expansion:  ̅n ligeneditorial expansion:  ̅n Weneditorial expansion:  ̅n daneditorial expansion:  ̅n die krafft gantz in das oel kumbt
23: So ring es auß vnd behalt es Es hilfft fureditorial expansion:  ̕r alle seucheneditorial expansion:  ̅n die von kalteditorial expansion:  ̕er
24: natureditorial expansion:  ̕r komeneditorial expansion:  ̅n vnd hilfft zu der dewueditorial expansion:  ̅ng
25: Oleueditorial expansion:  ̅m Ruteleon Macht maeditorial expansion:  ̅n von den Rauteneditorial expansion:  ̅n als die schelhein mit den raw=
26: teneditorial expansion:  ̅n pleterneditorial expansion:  ̅n sol maeditorial expansion:  ̅n zu sameditorial expansion:  ̅meneditorial expansion:  ̅n siedeneditorial expansion:  ̅n mit eineeditorial expansion:  ̅m senfften wein vnd oel vnd
27: laß es czweintzig tag also darInneneditorial expansion:  ̅n steneditorial expansion:  ̅n so ring es daneditorial expansion:  ̅n auß vnd behalt
28: es es ist gut vnd heÿß in dem vierdeditorial expansion:  ̅en grad
29: Oleueditorial expansion:  ̅m Castreleon Castoriueditorial expansion:  ̅m macht Writing error? There is a down stroke after 't'. maeditorial expansion:  ̅n also Die Biber geÿl soll maeditorial expansion:  ̅n siededitorial expansion:  ̅en in
30: oel mit sanfftem wein maeditorial expansion:  ̅n darff das nit ringeneditorial expansion:  ̅n waneditorial expansion:  ̅n die pibergeil zufert
31: all gareditorial expansion:  ̕r Das oel ist gut Epilenticis Epilempsia ist ein seuch in dem
32: hirneditorial expansion:  ̅n vnd veditorial expansion:  ̕erirret den menschen seinereditorial expansion:  ̕r synne Auch ist es gut fureditorial expansion:  ̕r das
33: gicht Es sterckeditorial expansion:  ̅et vnd gibt crafft allen geliderneditorial expansion:  ̅n
34: Oleueditorial expansion:  ̅m Anetileon Anetueditorial expansion:  ̅m heÿßt tille des sameeditorial expansion:  ̅n zu stoß maeditorial expansion:  ̅n ein teÿl in oel
35: zu eineeditorial expansion:  ̅m senffteneditorial expansion:  ̅n wein vnd ring das auß das ist gut Als ich vor ge=
36: sprocheneditorial expansion:  ̅n Als maeditorial expansion:  ̅n hie veditorial expansion:  ̕ernomeneditorial expansion:  ̅n hat Also soll maeditorial expansion:  ̅n macheneditorial expansion:  ̅n die oel Es
37: seÿ von kraut oder vonn czelchein voeditorial expansion:  ̅n plumeeditorial expansion:  ̅n oder von wurtzelneditorial expansion:  ̅n
38: Iteditorial expansion:  ꝭem Wer do wil macheneditorial expansion:  ̅n oleueditorial expansion:  ̅m muscatellinueditorial expansion:  ̅m odeditorial expansion:  ̕er Nardinueditorial expansion:  ̅m oder Ruteleon odeditorial expansion:  ̕er [70r] 01: welcher hand es seÿ Der nem das kraut plumeeditorial expansion:  ̅n oder holtz vnd stoß das nit
02: vnd leg es in oel dreÿ stund Alsouil zusampt deneditorial expansion:  ̅n weine vnd laß er dar=
03: ÿnneeditorial expansion:  ̅n ligen dreÿssig tag vnd faulen ÿe lengeditorial expansion:  ̕er es ligt ÿe pesser es wirt
04: daneditorial expansion:  ̅n so ring maeditorial expansion:  ̅n es durch vnd behalt das oel
05: Iteditorial expansion:  ꝭem Wenn maeditorial expansion:  ̅n von sameneditorial expansion:  ̅n will oel macheneditorial expansion:  ̅n So soll maeditorial expansion:  ̅n den sameeditorial expansion:  ̅n stoßeneditorial expansion:  ̅n
06: vnd in Revision: 'm' transformed into 'n'? sieden wie vor gesagt ist Ir sult auch mercken wo des öls nit
07: enist So ist meÿeneditorial expansion:  ̅n putterneditorial expansion:  ̅n gut darzu wanneditorial expansion:  ̅e sie ist gut vnd heÿlsam
08: Dar vmb wereditorial expansion:  ̕r des oels nit mag gehabeneditorial expansion:  ̅n der nem meÿen putterneditorial expansion:  ̅n
A1 - "Augsburg, Universitätsbibl., Cod.III.1.2°43"